Page Text
________________
દષ્ટિનો વિષય
જૂ
(૪) સમયસાર,
- (દષ્ટિનો વિષય) પૂર્ણાનંદનો નાથ અભેદ વસ્તુ છે. એનો સ્વીકાર તે પર્યાય છે. પર્યાય તેનો સ્વીકાર કરે છે કે આ નિજ પરમાત્મા છે. સમયસાર ગાથા ૩૨૦ આચાર્ય જયસેનની ટીકામાં આવે છે કે “પર્યાય એમ જાણે છે કે-સકન-નિરાવરણ અખંડ એક પ્રત્યક્ષ પ્રતિભાસમય અવિનશ્વર શુદ્ધ પારિણામિક પરમભાવ લક્ષણ નિજ પરમાત્મા દ્રવ્ય તે જ હું છું' આમ વસ્તુનો યથાર્થ સ્વીકાર તેના સ્વસંવેદનજ્ઞાન વડે જ થાય છે.
આ જિનેશ્વરે બતાવેલું તત્ત્વ સમજીને કોઈ દ્રવ્યનો-ધ્રુવનો આશ્રય લે તો જરૂર સિદ્ધ પદ પામે. શુદ્ધ પર્યાય ત્રિકાળી દ્રવ્યનો આશ્રય લે છે તે માર્ગ છે. પર્યાય ધ્રુવનું ધ્યાન કરે છે.
ધ્યાતા પુરુષ એમ ભાવે છે કે “જે સકળ નિરાવરણ અખંડ એક પ્રત્યક્ષ પ્રતિભાસમય અવિનશ્વર શુદ્ધ પારિણામિક પરમભાવ લક્ષણ નિજ પરમાત્મા દ્રવ્ય તે હું જ છું'
પર્યાય એમ જાણે છે-અનુભવે છે કે ત્રિકાળી દ્રવ્ય તે હું છું. ' જાલભાઈએ કહ્યું છે કે-પર્યાય મારું ધ્યાન કરે તો કરો, હું કોનું ધ્યાન કરું ?”
માટે એકલો જ જ્ઞાયક ધ્રુવ ભગવાન છે તે એક જ દષ્ટિનો વિષય આશ્રય કરવા યોગ્ય છે, નિર્મળ પર્યાય પણ આશ્રય કરવા યોગ્ય નથી એમ નિશ્ચય કરવો.
નિર્મળાનંદ, ધ્રુવ શાયકનું લક્ષ કરતાં સમ્યગ્દર્શનાદિ પ્રગટ થાય છે અને તે ધર્મ છે.
વસ્તુ ત્રિકાળી છે, જેના આશ્રયથી નિર્મળ પર્યાય થાય છે. પર્યાયના આશ્રયથી પર્યાય નિર્મળ નથી થઈ શકતી. ગુરુના વચન પ્રત્યે લક્ષ જાય છે ત્યાં સુધી નિમિત્ત, શાસ્ત્ર, ગુરુ અને જ્ઞાન બધા વિનાશી, પરંતુ ધ્રુવની તરફ નજર લાગે ત્યારે જ્ઞાન અવિનાશી થાય છે. અનુભવ અને સમ્યગ્દર્શન અવસ્થા છે. તેને (સમ્યગ્દર્શનની પર્યાયને) અને આત્માને ત્રિકાળી સંબંધ નથી. કારણ કે એ અવસ્થા બદલાઈ જાય છે. દર્શન (શ્રદ્ધા), નિમિત્તનો
સ્વીકાર નથી કરતી. પરંતુ પાછળથી ઉપચારથી નિમિત્ત કહેવામાં આવે છે. પાછળથી જ્ઞાન નિમિત્તને જાણે છે. દર્શનના વખતે નિમિત્ત નથી. પાછળથી નિમિત્ત કહેવાયો. નિમિત્તને રાગથી જાણે છે ત્યાં સુધી જ્ઞાન વિનાશી (અનિત્ય) છે. એ વિનાશી જ્ઞાન અવિનાશીને લાભ નથી કરતો. એ તો પૂર્વનો ઉઘાડ (ક્ષયોપશમ) છે. પોતે જ જ્યારે સ્વયંની તરફ ઢળીને નિર્ણય કર્યો ત્યારે નિમિત્ત કહેવામાં આવે છે. જે કાળે અવિનાશી જ્ઞાન થાય છે તે કાળે નિમિત્તનો પ્રશ્ન જ નથી રહેતો. નિર્ણય સામાન્ય પ્રતિ ઢળી ગયો, તત્કાળ સંસાર છૂટી ગયો. સંસાર છૂટવાનું કારણ દ્રવ્ય સ્વયં જ છે. નિર્ણય થયા બાદ નિમિત્ત કહેવામાં આવે છે. ધ્રુવ શક્તિ સાધ્ય છે, મોક્ષ સાધ્ય નથી. મોક્ષ પ્રગટ થાય છે. પ્રગટ અપ્રગટ પર્યાય
– ૧૦૫)
| SR No. | 006042 |
| Book Title | Samaysara Darshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 248 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 18 MB |