________________
પુગલ છત્રીશી–ભાષાન્તર.
[૭૭] રીવા–એથી એટલે ક્ષેત્રસપ્રદેશપુદ્ગલથી દ્રવ્ય પ્રદેશી પુદગલો વિશેષાધિક છે, દ્રવ્ય પ્રદેશપુદ્ગલોથી કાળથી સપ્રદેશી પુદગલે વિશેષાધિક છે, અને કાળસપ્રદેશી પુદગલાથી ભાવસપ્રદેશી પુદગલે વિશેષાધિક છે કે ર૪
અવતરણ–૨૪ મી ગાથામાં જે અલ્પબહુત કહ્યું, તે અલ્પબહુ જાણવામાં શું યુક્તિ (રીતિ) છે તે દર્શાવે છે. भावाईआ वुढ्ढी, असंखगुणिआ जमप्पएसाणं तो सप्पएसयाणं, खित्ताइविसेसपरिवुढ्ढो ॥२५॥
નાથાર્થ–જે કારણથી અપ્રદેશપુદગલોની ભાવાદિકવૃદ્ધિ અસંખ્યગુણ છે તે કારણથી સપ્રદેશીપુદગલની ક્ષેત્રાદિવૃદ્ધિ પણ વિશેષાધિક છે કે ૨૫
દાર્થને કારણથી અપ્રદેશપુદગલોની ભાવાદિકવૃદ્ધિ અસંખ્ય ગુણ છે. અહિં આદિ શબ્દથી કાળ-દ્રવ્યઅને ક્ષેત્રવૃદ્ધિ ગ્રહણ કરવી, તેથી તાત્પર્ય એ આવે છે કે ભાવાપ્રદેશપુદ્ગલથી કાળા પ્રદેશપુદ્ગલો અસંખ્ય ગુણ છે, કાળાપ્રદેશપુદગલથી દ્રવ્યાપ્રદેશીપુદગલો અસંખ્ય ગુણ છે, અને વ્યાપ્રદેશથી ક્ષેત્રાપ્રદેશીપુદગલો અસંખ્યગુણ છે, તો એટલે તે કારણથી સંપ્રદેશી પુદ્ગલેની ક્ષેત્રાદિકવૃદ્ધિ એટલે ક્ષેત્રથી પ્રારંભીને (ભાવસુધીની) વૃદ્ધિ એટલે વિશેષાધિકતા અનુક્રમે વિપરીત પણે જાણવી. એટલે ક્ષેત્ર પ્રદેશપુદ્ગલથી દ્રવ્ય પ્રદેશી પુદગલો વિશેષાધિક, દ્રવ્યસપ્રદેશપુદગલાથી કાળસપ્રદેશપુદ્ગલે વિશેષાધિક, અને કાળસપ્રદેશી પુદ્ગલોથી ભાવસપ્રદેશી પુદ્ગલે વિશેષાધિક છે, ૨પા
૧ અહિં શ્રીગ્રંથકારભગવાન વિશેષાધિકતામાં જે અસંખ્યગુણતાને હેતુ કહે છે તે હેતુ તે નીચેની ફટનેટમાં સ્પષ્ટ કર્યો છે, પરંતુ એ સિવાય બીજા હેતુઓ જે પ્રત્યેક વિશેષાધિકતામાં રહ્યા છે, તે હેતુઓ આ ગ્રંથના સારાંશ તરીકે જે પુત્રપત્રનો સંક્ષિપ્તતા એ નામવાળો વિભાગ છે તેમાં દર્શાવ્યા છે ત્યાંથી જોઈ લેવા.
૨ આ ગાથામાં ભાવાર્થ એ છે કે જેમ ચાર અપ્રદેશના અલ્પ
