________________
ઉપદેશવાણી
૪૫
દેવાની ઈશ્વરને પ્રાર્થના કરે છે. એ શરણાગતિ છે. આ શરણાગતિ પછી જે શેષ રહે એ અમર ‘હું' છે. એ પૂર્ણ, ઈશ્વર કે પુરુષોત્તમ પોતે જ છે. તો પછી પહેલાં જે ઈશ્વરને પ્રાર્થતો હતો તે ‘હું'નું શું થયું ? એ તો મિથ્યા હોવાને કારણે નાશ જ પામી ગયો !
૫૧. દરેક ભૂમિકાને એનો પોતાનો ભ્રમ હોય છે અને તે જ ભૂમિકાના બીજા ભ્રમથી જ એનો નાશ થઈ શકે છે. દાખલા તરીક એક માણસ પેટપૂર ખોરાક ખાઈને ઊંઘી ગયો. જાગ્રત અવસ્થામાં ભરપૂર ખોરાક લીધા છતાં ઊંઘમાં પોતે ભૂખ્યો હોવાનું એને સ્વપ્ન આવ્યું. સ્વપ્નાની ભૂખ સંતોષવા એણે સ્વપ્નમાં ખોરાક લીધો. આવી જ રીતે અજ્ઞાનનો ભ્રમ ગુરુઉપદેશથી જ નાશ પામી શકે. મુક્તિ તો સદાસર્વદા પ્રાપ્ત જ છે અને બંધન તો છે જ નહીં છતાં દુનિયાનો અનુભવ એથી ઊલટો છે.
પર. આત્માને ઓળખવો એટલે આત્મરૂપ થવું. અને થવું એટલે હોવું. પોતાની જ હસ્તી હોવી. પોતાની આંખની હસ્તી પેઠે એની હસ્તી કોઈ નકારી ન શકે. ભલે એ જોઈ ન શકાય ! પણ આત્માને વિષયરૂપે જોવાની ઇચ્છા જ તમારી મુસીબત છે. આંખ સામે અરીસો મૂકીને જ આંખને વિષયરૂપ બનાવી શકાય છે. આત્માને વિષયરૂપે જોવા તમે એવા ટેવાયેલા છો કે તમે સ્વજ્ઞાન ખોઈ નાખ્યું છે કારણ કે આત્મા કદીય વિષયરૂપ બની શકતો નથી. આત્માને ઓળખનાર કોણ છે ? જડ શરીર અને મન એને જાણી શકે ? આખો વખત તમે ‘હું' ‘હું' ‘હું’ કહ્યા અને ચિતવ્યા કરો છો અને પૂછવામાં આવતાં તમે એના જ્ઞાનને
