________________
ઉપદેશવાણી
૩૫
૧૬. ‘હુંપણા’ની બુદ્ધિ સિવાય દેશ અને કાળ કયાં છે ? જો આપણે શરીરસ્વરૂપ હોત તો આપણે દેશ અને કાળમાં છીએ, એમ કહી શકાત પણ આપણે શું શરીરસ્વરૂપ છીએ ? સર્વ કાળે અને સર્વ દેશે આપણે તો સમાન જ છીએ. આથી આપણે તો દેશકાળથી પર રહેલી પરમ સત્તા જ છીએ.
૧૭. જ્યારે ‘હું શરીર છું' એવી બુદ્ધિ જન્મે છે, ત્યારે ‘તું' અને ‘તે'નો ખ્યાલ પણ જન્મે છે. પરંતુ જ્યારે ‘હું'ની પશ્ચાદ્ભૂમિકામાં રહેલ સત્યપ્રાપ્તિની ઝંખનાથી પૂર્વનો ‘હું' ભાવ નાશ પામે છે ત્યારે ‘તું' અને ‘તે'નો ખ્યાલ પણ નાશ પામે છે; ત્યાર પછી જે એકમાત્ર સ્મૃતિ પ્રકાશી રહે છે, તે જ સાચો આત્મા છે.
૧૮. જો આત્માને આકાર હોત, તો જગત અને ઈશ્વર પણ સાકાર હોત પણ જો આત્મા નિરાકાર, તો પછી કોનાથી અને કેવી રીતે આકારો દેખાય ? આંખે દેખાતા ખેલતમાશા કરતાં વળી ખેલતમાશો કંઈ જુદી ભાતનો હોય ભલા ! સાચી આંખ એ તો સાચો આત્મા જ છે. એ તો અનંત નિરાકાર અને અસાંસારિક પૂર્ણ ચૈતન્ય છે.
૧૯. જોનાર આંખ જો પોતે માંસલ હશે, તો સ્થૂળ રૂપો જોવાશે, અને કાચની મદદ મળશે, તો નરી આંખે ન જોઈ શકાતી વસ્તુના આકાર દેખાશે. જો આંખ મનોરૂપ હશે, તો સૂક્ષ્મ રૂપોય દેખાશે. આમ, જોતી આંખ અને એના જોવાતા વિષયો એક જ પ્રકારના હોય છે. એટલે જો આંખ સાકાર હશે, તો એ રૂપ સિવાય કશું જોઈ શકશે નહીં. પણ ભૌતિક આંખને કે મનને એનું પોતાનું સ્વરૂપ પારખવાની કોઈ શક્તિ નથી.
