________________
પંચમ બિંદુ
અરુણાચલ(અન્નામલાઈ)ના પાવન પર્વત પરની વિરૂપાક્ષ ગુફામાં જ્યારથી ભગવાન શ્રી રમણે નિવાસ કર્યો, ત્યારથી-- સને ૧૮૯ના ફેબ્રુઆરી માસથી તેમની આસપાસ જ્ઞાનપિપાસુઓની જબરી ભીડ જામવા માંડી. પૂર્ણવિકસિત જ્ઞાનપદ્મસમા રમણ ભગવાનની આસપાસ જામેલી અભીપ્સ ભક્તભ્રમરોની વણનોતરી ભારી ભીડને ભગવાનનું મૌન જ ઉપદેશમધુ પૂરું પાડી દેતું હતું ! એમની શાંતિ અને સંનિધિમાંથી કરુણા ઝરતી. એમની આત્મસૂર્યસમી ઉપસ્થિતિ જ ભક્તોનાં હૃદયકમળોને ખીલવી દેતી. ભક્તો નિઃશંક નિર્મળ થઈ જતા. આમ ફક્ત વીસ જ વરસના યુવાન સદ્ગુરુ ભગવાન રમણ, તેમના કરતાં વયોવૃદ્ધ અને વધુ ભણેલગણેલ ગણાતા શ્રેયઃ સાધકોના પ્રેરણાસ્રોત બની રહ્યા !
મૌનની વાણી બોલનાર તરુણ ગુરુ અને વૃદ્ધ શિષ્યોનું એ વડની નીચે જામેલું મંડળ લોકોમાં અચરજ ઉત્પન્ન કરતું એની ફલશ્રુતિ પણ નવાઈ ભરેલી ! શિષ્યો છિન્નસંશય - ગતસંદેહ ! અજ્ઞાનતિમિર અદશ્ય થઈ જતું. ભગવાન શ્રી રમણની દિવ્ય ઉપસ્થિતિમાં આ આશ્ચર્ય પ્રકાશનું હતું.
ગુરુનું મૌન વ્યાખ્યાન અને શિષ્યો છિન્નસંશય'' આ વાતમાં અનેકાનેક મુમુક્ષુઓ પાસેથી પ્રમાણ સાંપડે છે. તેમની “ઉપસ્થિતિથી જ ઉદ્ધાર'' થવાનું આ આનંદપૂર્ણ આશ્ચર્ય છે. મૌન વિશે શ્રી રમણ કહેતાઃ ““મૌન તો કૃપાની સ્થિતિ છે. એ એક એવી અનન્ય ભાષા છે કે જે ભીતરથી ઊગે છે.... ક્યારેક
૧૬
