________________
૬૮
મહર્ષિ વિનોબા ભાવે છેડી શકે તેવા અધ્યાત્મની ચર્ચા કરશે. આ ઉપરાંત પોતે કોઈ પણ સંસ્થાના સંરક્ષક કે સલાહકાર સુધ્ધાં નહીં રહે તેવું પણ જાહેર કરી દીધું. આમાં એમની પોતાની સ્થાપેલી છે આશ્રમસંસ્થાઓનો સમાવેશ પણ કરી લીધો.
આ જ દિવસો દરમ્યાન એમણે એક વાર વધ્યાત્મની વ્યાખ્યા કરતાં કહી દીધું કે ગીતામાં કહ્યું છે કે સ્વભાવ અધ્યાત્મ ૩યતે અધ્યાત્મ એટલે કે સ્વભાવ. સ્વભાવ એટલે કે આત્માનો ભાવ. ઊંઘી જઈએ છીએ ત્યારે જે તત્ત્વને શરણે સઘળું સોંપી દઈ સૂઈ જઈએ છીએ તે શરણું તે અધ્યાત્મ. આવું જ જાગ્રતાવસ્થામાં થાય તે સમાધિ. એટલે કે જાગ્રત અવસ્થામાં ગાઢ નિદ્રા.
૭. પવનારી વાણી-દિલ છેડો
બ્રહ્મવિદ્યામંદિરના પ્રાંગણમાં જ વિનોબા -કુટિર પાસે એક સાદું પણ સુંદર મંદિર છે, જેમાં પવનારની ભૂમિમાંથી જ મળેલી બીજી અનેક મૂર્તિઓ સહિત એક પ્રમુખ મૂર્તિ ભરતરામ'ની મૂર્તિ છે. “ગીતા-પ્રવચનો'માં વિનોબાજીએ સંયોગવિયોગ ભક્તિના વિવરણમાં ચૌદ વર્ષના વનવાસ પછી રામ અને ભરત મળે છે તેનું ચિત્ર દોર્યું હોય તો તે કેવું હોય, એનું જે વર્ણન કર્યું, બરાબર તેવી જ ભાવમુદ્રાવાળી ભરત-રામમિલનની એક સુંદર, કળામય પાષણ - પ્રતિમા વિનોબાજીને પોતાને આશ્રમભૂમિ ખોદતાં મળી આવી. વિનોબાએ આ ચમત્કૃતિને ઈશ્વરપ્રસાદી સમજી આશ્રમમાં જ મૂર્તિની સ્થાપના કરી અને બજાજ પરિવારે પાછળથી ત્યાં સુંદર મંદિર પણ
