________________
સૂક્ષ્મ પ્રવેશ અને કર્મમુકિત સાધના ચાલી પણ ત્યાર પછી હજી તો અકર્મમાં કર્મ સાધવાની એક નવી ભૂમિકા આવી. બ્રહ્મવિદ્યામંદિરમાં નિવાસ હતો. આશ્રમના એક ખૂણે, ભરત-રામ-મંદિરના સાંનિધ્યમાં નાનકડી વિનોબા -કુટિ. દેશવિદેશના લોકો ત્યાં આવે. કોઈ દર્શનાભિલાષી હોય, તો કોઈ વળી જીવનની આંટીઘૂંટી પણ ઉકેલવા આતુર હોય.
પણ ૧૯૭૫ના ડિસેમ્બરે એમની સાધનાએ વળી એક નવી દિશામાં પદાર્પણ કર્યું. અત્યાર સુધી જે પ્રયોગ ચાલ્યો તે હતો સૂમપ્રવેશનો, સૂક્ષ્મ કર્મયોગનો, પણ આ નવા સાધનાક્રમમાં તો હવે કર્મ જ નહીં, સ્થળ પણ નહીં અને સૂક્ષ્મ પણ નહીં. વિનોબાજીએ આ ભૂમિકા સમજાવતાં કહ્યું કે, ““પહેલાં હતો એ સૂકમ કર્મયોગ હતો. હવે કર્મમુક્તિ એટલે કે સૂમ અકર્મયોગ. આ સંન્યાસની ભૂમિકા છે.''
સામાન્ય જન માટે તો ‘સૂક્ષ્મ કર્મયોગી તે પણ એક શબ્દ, અને સૂક્ષ્મ અકર્મયોગ' તે પણ એક શબ્દા પરંતુ અધ્યાત્મસાગરના આ ખેડુને તો એ શબ્દોને આરપાર વીંધી પેલે પાર જઈ અનુભૂતિ લેવાની હતી. બ્રાહ્મી સ્થિતિનો અલપઝલપ આભાસી સાક્ષાત્કાર થઈ જાય તેમ નહીં, પણ તેમાં સ્થિર થવું હતું. એટલે કર્મમુક્તિ જાહેર કરતાં કહ્યું કે હવે બાબા વાતો કરશે તો કેવળ વિજ્ઞાન અને અધ્યાત્મની. વળી એ કોઈની સાથે ખાનગીમાં વાતો નહીં કરે. વિજ્ઞાનની વાતોમાં પણ મુખ્યત્વે શારીરિક આરોગ્ય અંગેની વાતો રહેશે અને અધ્યાત્મ એટલે બ્રહ્મ, માયા, જીવ વગેરે પારિભાષિક તત્ત્વજ્ઞાનની ચર્ચા નહીં, પરંતુ તયથે વિછેર વધ્યાત્મમ' એટલે કે જે હૃદયની ગ્રંથિઓ
