________________
૩૩૦] –
– [આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
કે અતીન્દ્રિય આનંદમૂર્તિ આત્મા કેવળ જ્ઞાયક અવિકારી છે, તેની નિરાકુળ શાંતિનું સ્વસંવેદન પોતાને પ્રત્યક્ષ થાય છે. આ વાત કહી તેમાં ભેદ કે પક્ષ નથી અને સ્વ સ્વરૂપમાં પણ ભેદ નથી. આ દશામાં આ વાત આમ-છે, આમ નથી; એ આદિ સર્વ વિકલ્પની વૃત્તિ પણ ટળી જાય છે અને નિર્મળ નિરાકુળ પવિત્ર અપરિમિત (બેહદ) આનંદમય શુદ્ધ આત્માની પ્રતીતિ થાય છે.”
વર્ત નિજ સ્વભાવનો, અનુભવ લક્ષ પ્રતીત; વૃત્તિ વહે નિજભાવમાં, પરમાર્થે સમકિત. ૧૧૧
આત્મસ્વભાવનો અનુભવ એટલે સમ્મચારિત્ર, નિજ સ્વભાવનું લક્ષ એટલે સમ્યજ્ઞાન તથા શુદ્ધાત્માની પ્રતીતિ એટલે સમ્યગદર્શન સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રરૂપ રત્નત્રયને સમકિત' કહેવાય છે.
જ્યારે એક માત્ર નિજ શુદ્ધ આત્મા જ જ્ઞાનનો શેય બને ત્યારે જ્ઞાનસ્વભાવી આત્માની એકત્વપૂર્વક અનુભૂતિ થાય છે તેને. નિર્વિકલ્પદશા કહેવાય છે. નિર્વિકલ્પદશા પ્રગટ થયા વિના, પરમાર્થરૂપ સમકિત પ્રગટ થતું નથી. આત્માનુભૂતિ સ્વભાવના આશ્રયે પ્રગટ થાય છે. સમ્યક્ એકાંત સ્વરૂપી નિત્ય ટકી રહેલો એક લાયકભાવ દૃષ્ટિનો વિષય છે. આત્માનુભૂતિનો ક્રમ આ પ્રમાણે હોય છે.
૧. સાચા દેવ-શાસ્ત્ર-ગુરુની પ્રતીતિ. ૨. સાત તત્વનો યથાર્થ નિર્ણય.
