________________
ગાથા-૪૨]
[૧૪૩
મરણ થયા પછી જન્મ થાય છે. પરંતુ જન્મ થયા પછી મરણ થાય જ, એવો કોઈ નિયમ નથી. કારણ કે જન્મ પછી અપૂર્વ પુરુષાર્થ કરીને જો જીવ નિર્વાણ પામે તો મરણ થતું જ નથી. તે જીવન નિર્વાણ થાય છે. મરણ તથા નિર્વાણ વચ્ચે ભેદ છે. આત્મા એકદેહને છોડીને બીજા દેહને ધારણ કરે ત્યારે પહેલાં દેહને છોડવાની ક્રિયાને મરણ થયું એમ કહેવાય અને જ્યારે આત્મા એક દેહને છોડીને બીજા દેહને ધારણ ન કરે પણ સિદ્ધશિલા પર સ્થિત થાય ત્યારે પૂર્વ દેહને છોડવાની ક્રિયાને નિર્વાણ થયો એમ કહેવાય. નિર્વાણનો અર્થ જ એ છે કે નિઃ વાન થવું. વાન એટલે કે શરીર વિનાના અશરીરી-અદેહી થવું. ભગવાન મહાવીર વગેરે અનંતજીવો એ જન્મ તો લીધો પણ તેમનું મરણ ન થયું કારણ કે, તેઓ નિર્વાણ પામ્યા. આત્મજ્ઞાનથી જ નિર્વાણપદ પ્રાપ્ત થાય છે. સુવિચારણાંથી આત્મજ્ઞાન થાય છે, સદ્ગુરુનો બોધ ગમવાથી સુવિચારણા થાય છે. આત્માર્થીને કષાયભાવની મંદતા વગેરે લક્ષણો પ્રગટ્યા હોવાથી સદ્ગુરુનો બોધ રુચે છે. તેથી અજ્ઞાનીએ મતાર્થ છોડીને આત્માર્થને અપનાવવો જોઈએ.
ઊપજે તે સુવિચારણા, મોક્ષમાર્ગ સમજાય; ગુરુ શિષ્ય સંવાદથી, ભાખું ષટ પદ આંહીં. ૪૨
સુવિચારણા વિના મોક્ષ તો શું, પણ મોક્ષનો માર્ગ પણ સમજાતો નથી. તેથી સદ્ગુરુથી બોધ લઈને સુવિચારણા પ્રગટ કરવી જોઈએ. મોક્ષમાર્ગને સમજવો એટલે મોક્ષમાર્ગ પામવો. મોક્ષમાર્ગ વીતરાગ
