________________
૧૧૮]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
એકરૂપતા ન હોવી તેને માયા અથવા છળકપટ કહે છે. મુમુક્ષુનું જીવન કાચ સમાન પારદર્શક હોવું જોઈએ. છળકપટ કરીને પણ જો કોઈ, લોકોમાં શ્રેષ્ઠ ગણાતો હોય અને સમાજમાં તેની વાહ-વાહ થતી હોય તો, એમ સમજવું કે, પૂર્વ સંચિત પુણ્યને જ ભોગવી રહ્યો છે પણ જ્યારે તેને વર્તમાનમાં કરી રહેલા કપટનું ફળ મળશે ત્યારે બધી જ વાહ-વાહ એક પળમાં બંધ થઈ જશે અને બદનામીનો દાગ લાગી જશે. લૌકિક જીવનમાં કપટ દુઃખદાયક અને નુકસાનકા૨ક જ છે પરંતુ ગુરુ સાથે કરેલું કપટ સૌથી વધુ ખતરનાક છે. જે જીવ ગુરુ સમક્ષ કુશંકા કરીને ખોટી દલીલો કરે કે પોતાને મહાન બતાવવા માટે સદ્ગુરુને આડા અવળા સવાલો પૂછે તો તે સદ્ગુરુનું અપમાન કરે છે તથા તેના ફળમાં અનંત સંસાર પરિભ્રમણ કરે છે.
મધ્યસ્થતા એટલે પ્રીતિ અને અપ્રીતિ જેવા ભાવોનો ભેદ ટાળવો. એમ કહેવાય છે કે, ન્યાયાધીશ મધ્યસ્થ હોવા જોઈએ. ન્યાયાલયમાં વકીલો તો પોતાના વાદી અને પ્રતિવાદીની જીત માટે લડતા હોય છે, તેથી તેને તો મધ્યસ્થભાવ હોતો નથી; એવું દરેક વ્યક્તિ માને છે. પરંતુ જે ન્યાયધીશ હોય તે તો મધ્યસ્થભાવથી ચુકાદો આપે છે એ વાત પણ ધર્મદૃષ્ટિએ સત્ય નથી, કારણ કે આત્માનુભવ રહિત હોવાથી ન્યાયાધીશમાં મધ્યસ્થતા પ્રગટી નથી; તેથી તે ન્યાયાધીશ પણ મધ્યસ્થ રહેતા નથી.
જ્યારે ભારતપ્રેમી અજ્ઞાની ક્રિકેટમેચ દેખે ત્યારે તેમાં માનો કે ભારત અને ઓસ્ટ્રેલિયાના ખેલાડીઓ રમતા હોય ત્યાં, ભારત પ્રત્યે રાગ અને ઓસ્ટ્રેલિયા પ્રત્યે દ્વેષ પડેલો જ હોય છે. જ્યારે
