________________
૧૦૬
ધરતી માતા પ્રવાહી મળનાં પડથી ખાડો ભરી કાઢવામાં આવે, તે ત્રણ મહિના જેટલા સમયમાં સરસ કૉમ્પોસ્ટ તૈયાર થઈ શકે.
માત્ર એ માટે આપણી મ્યુનિસિપાલિટીઓનું આળસ અને જાડય જ થોડું ખંખેરવાની જરૂર છે. દક્ષિણ આફ્રિકામાં તે શહેરોના કચરા અને મળમાંથી કૉમ્પોસ્ટ તૈયાર કરવાની રાષ્ટ્રીય યોજના અમલમાં મૂકવામાં આવી છે.
કમ્પોસ્ટ તૈયાર કરવાની ઇંદોર-પદ્ધતિની ટીકા
* કાપેસ્ટ તૈયાર કરવા માટે જે પદ્ધતિ મેં અપનાવી છે, અને જેને મેં “ઇદર-પદ્ધતિ” એવું નામ આપ્યું છે, તે મેં મારાં અગાઉનાં બે પુસ્તકોમાં ૧ સવિસ્તર વર્ણવી છે. ટૂંકમાં કહીએ, તે વનસ્પતિજ અને પ્રાણીજ કચરાને દૂર લઈ જઈ, ખાડાઓમાં ભરી કે ઢગલા કરી, તેમાં નિચોવી લીધેલી વાદળી (સ્પંજ) જેટલો ભેજ ઊભો કરી, તેને એક કે બે વાર ઉલટાવવામાં આવે, તો ત્રણ મહિને નાના ગાળા બાદ તેમાંથી ભૂકો થઈ જાય તેવું કૉપસ્ટ ખાતર તૈયાર થાય છે, જે છોડવાને કીમતી પિષણ પૂરું પાડી શકે.
કૉપસ્ટ ખાતર તૈયાર કરવાના ઘણા રસ્તા છે; અરે, સેંદ્રિય પદાર્થોના અવશેષો એક જગાએ ઢગલો વળીને સડતા પડી રહે એટલે તરત ઓછુંવત્તાં તેમનું કાઁપેસ્ટ તૈયાર થવા લાગે છે. જે પદાર્થો કે અવશેષોનું કોંપેસ્ટ કરવાનું હોય, તે પદાર્થો અનુસાર જુદી જુદી રીતે
૧. “ધ વેસ્ટ પ્રોડકટ્સ ઓફ એગ્રીકલ્ચર, ઘેર યુટિલાઈઝેશન એઝ ઘમસ, (ઓકસફર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ); અને “ઍન એગ્રીકલ્ચરલ ટેસ્ટામેન્ટ” (ઓકસફર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ).
