________________
એટલામાં સધ્યાના સમય થયેા. સાંજે આવશ્યક ક્રિયા કર્યો વિના આ રાજર્ષિ કેમ રહી શકે? એમણે મહાવત સામું જોયું.
રાજાના ધર્મ પ્રેમને જાણનાર વૃદ્ધે મહાવતનાં નયનમાં નીર આવ્યાં :
આ
· પ્રભા ! અત્યારે ઘણા ખૂટલ થયા છે. જીવસટાસટની ઘડી છે. કાણુ કચાંથી ધા કરશે એ કહેવાય તેમ નથી. ધ કર્મી રાજમહેલમાં હાય, સમરાંગણમાં તે યુદ્ધ !!
ગુજરેશ્વરનાં નયનેામાં શ્રદ્ધાને દીપ જલી રહ્યો હતાઃ એમણે કહ્યું : · મહાવત ! આ તે ધ–યુદ્ધ છે. નાનાં જંતુનું રક્ષણ કરનાર મે, માણસ સામે તલવાર ઉપાડી છે. કારણ એટલું જ કે અપરાધીને શિક્ષા કરવી એ ક્ષત્રિયને ધમ છે ! ભય પામીને ધર્મને મૂકે તે કાયર ! સાચેા ક્ષત્રિય કાયર કેમ હોઈ શકે? હાર-જીત તે જીવનનાં એ પાસાં છે. મને એ ભય નથી. હું તે આવશ્યક કરીશ જ. ’
હાથીની અંબાડી પર એમણે સાંધ્ય પ્રાર્થના શાન્ત ચિત્તે કરી, અને પુનઃ ભાલું સંભાળ્યું. આહ ! પછી તેા શું એમનામાં ખળ આવ્યું છે! મહાચક્રની જેમ ઘુમતા ભાલાને સૌ જોઈ જ રહ્યા. એમની શ્રદ્ધાએ સૈન્યમાં શ્રદ્ધા. આણી. ખૂટલ થઈ પાપના માગે જતા સૈનિાના હૈયામાં કર્તવ્યધમની રેમ્મા પ્રગટી.
બીજી પળે ગુર્જરેશ્વર કુમારપાળનું ભાલુ પૂરણુરાયની છાતી પર મંડાણું. ભૂમિ પર અશરણુ બની ઢળેલા પૂરણરાયે ગુજરેશ્વરની શરણા ગતિ સ્વીકારી. વિજયી ગુજરેશ્વરે એને અભયદાન આપી મુક્ત કર્યો !
(
જનતા એલી ઊઠી : વાહ રે વાહ ! સત્તા ને સપત્તિ માટે લડતા લડવૈયા તે અમે ધણા ય જોયા. પણ સંસ્કૃતિ માટે ધર્મયુદ્ધ કરતા ગુર્જરેશ્વર કુમારપાળ, તે તો હદ કરી ! ધન્ય હૈ। તારા શ્રદ્ધાભર્યાં સિંહ હૈયાને ! ’
[ 19
