________________
455
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
દ્વારા જ્ઞાનધારામાં પ્રવેશ કર્યો નથી અને ઓદયિક-કર્મને આધીન થઈ કર્મધારામાં જ તણાઈ રહ્યા છે, તે સર્વ સાધુનો વેશ ધારણ કરી, સાધ્વાચારનું પાલન કરનારા, દ્રવ્યસાધુ જાણવા. એ આત્મજ્ઞાની બની ભાવસાધુતાને પામવા પ્રયત્નશીલ હોય તો અવશ્ય પૂજ્ય, વંદનીય, આરાધ્ય છે. પરંતુ મુનિ કે શ્રમણ કહેવડાવવાને યોગ્ય નથી. શાસ્ત્રમાં પણ જણાવે છે...
नाणेण य मुणी होइ, समयाए समणो होइ। આત્મજ્ઞાન ત્યાં મુનિપણું, તે સાચા ગુરુ હોય; બાકી કુલગુરુ કલ્પના, આત્માર્થી નહિ જોય. - શ્રીમદ્જી
मन्यते यो जगत्तत्त्वं स मुनिः परकिीर्तितः। ... सम्यक्त्वमेव तन्मौनं, मौनं सम्यक्त्वमेव च ॥
- જ્ઞાનસાર મૌનઅષ્ટક “જે જગતનું તત્ત્વ બરાબર માને, વિચારે, જાણે તે મુનિ.”
માટે સમ્ય દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્ર એ ત્રણેમાં અનુગત જે સમ્યક્ત છે તે જ મુનિપણું છે અને એ મુનિપણું જ સમ્યક્ત છે.
આ જ વાતને સમર્થન આપતા લોકસાર અધ્યયનમાં શ્રી આચારાંગ સૂત્ર જણાવે છે....
जं सम्म-ति पासहा, तं मोणं-ति पासहा।
जं मोणं-ति पासहा, तं सम-ति पासहा ।। “જે સમ્યક્ત છે” એમ જાણો છો, “તેને મૌન-મુનિપણું છે” એમ સમજો અને “જેને મુનિપણું છે” એમ સમજો છો, “તેને સમ્યક્ત છે” એમ સમજો.
મોક્ષ એ આંતરિક ભાવ તત્ત્વ છે માટે એની પ્રાપ્તિનો માર્ગ પણ આંતરિક ભાવ જ હોય.
