________________
શ્રી કુંથુનાથજી,
644
સમાવી દેવાના છે. પ્રાણને સમ કરવાના છે અર્થાત્ શ્વાસને લયબદ્ધ કરવાના છે. શરીર અને ઈન્દ્રિયોનું શોષણ કે દમન નહિ કરતાં તેને આપણે વશ એટલે કે તાબે કરવાના છે. આમ કરવાથી મન શાંત, સ્થિર, એકાગ્ર થઈ અંતે અમન થશે અને તેમ થતાં આત્મા વીતરાગ-સર્વજ્ઞ બની મોક્ષ પામશે.
મેતારજ મુનિ, ગજસુકુમાલ, સ્કંધક સૂરિ વગેરેએ ઉપસર્ગોમાં આ રીતે મન અને બુદ્ધિને શાંત કર્યા હતા, તો તેમને શીધ્ર મોક્ષની પ્રાપ્તિ થઈ હતી. ગમે તેવો કાતિલ ઘાતક દુશ્મન હોય છતાં તેના માટે લેશમાત્ર અશુભભાવ ન આવે, તેનું પણ ભલુ કરવાની જ વૃત્તિ રહે ત્યારે સમજવું કે મન વશ થયું છે. ધર્મ પામવા માટે શ્રીપાલ જેવું ચિત્ત બનાવવું જોઈએ. ધવલે શ્રીપાલને હેરાન કરવામાં અને મારી નાખવામાં કાંઈ બાકી રાખ્યું નહિ છતાં શ્રીપાલે લેશમાત્ર પોતાના મનને બગડવા દીધું હતું નહિ. જીવનમાં ધર્મની પ્રવૃત્તિ આવવી સહેલી છે પણ ધર્મની પરિણતિ આવવી બહુ કઠિન છે. ભીતરમાં કર્મની વખારોની વખારો • ભરી છે. ગંજાવર સ્ટોક પંડ્યો છે. કુસંસ્કારોનો જાલિમ દારૂગોળો પડ્યો છે. તે ઘટે-વિપુલ પ્રમાણમાં ઓછો થાય પછી જ ચિત્તવિશુદ્ધિનો જન્મ થાય છે. તે થતાં જગત નિર્દોષ જણાય છે. પોતાની ભૂલ પકડાય છે, પોતાની ભૂલ સમજાય છે એટલે અંદરમાં સમાધાન થતાં ધર્મની પરિણતિ પ્રગટે છે. ધર્મની પરિણતિ પ્રગટતા વીતરાગ પરિણતિના અંશ રૂપ ઉપશમ સમ્યકત્વ શું ચીજ છે? તે તેને ખ્યાલ આવે છે. તેની શ્રદ્ધા થાય છે. આત્મા પોતાનો લાગે છે. જ્યારે આત્મામાં પોતાપણું સ્થપાય છે ત્યારે આત્મા જ સાચો લાગે છે અને સારો લાગે છે. આ પોતાપણું એ શ્રદ્ધા એટલે કે દર્શન છે. સાચાપણું એ જ્ઞાન છે અને સારાપણું એ ચારિત્ર છે. જ્યાં પોતાપણું હોય છે ત્યાં પછી થાક કે કંટાળો નથી આવતા. છતાં જ્યાં સુધી ગ્રંથિભેદ થતો નથી ત્યાં સુધી વીતરાગ
સંસારી જીવ એટલે વેદે દુઃખ અને ઈચ્છે સુખ! જ્ઞાનીભગવંત એટલે વેદે સુખ અને જાણે ન દુખ !.
