________________
મળ્યો બોધ સુખસાજ
ખોટો નિર્ણય
કૂતરો હાડકું લઈ ર્યા કરે છે, એના પર દાંત મારી એને ચાવવાની કોશિશ કરતો રહે છે. હાડકું તો સૂકું છે. એમાં કશું જ નથી, કોઈ રસ નથી. અને છતાં કૂતરાને એમાં સુખ લાગે છે. જો તમે હાડકું લઈ લેશો તો તે ચિડાઈ જશે, કરડવા દોડશે. હાડકામાં રસ નથી તો પછી કેમ એ કૂતરાને રસપૂર્ણ લાગે છે? વસ્તુસ્થિતિ એમ છે કે હાડકું કડક હોવાથી એને ચાવવાના પ્રયત્નમાં કૂતરાનું મોં છોલાય છે. મુખમાં પડેલા ઘામાંથી લોહી વહે છે. આ લોહીનો સ્વાદ તેને ગમે છે. અને તેથી વારંવાર તે હાડકું ચાવવાની મથામણ કરતો રહે છે. તે માને છે કે આ સ્વાદ હાડકામાંથી આવી રહ્યો છે - સ્વાભાવિક છે, કારણ કે મુખમાં હાડકું છે. અને રસ આવી રહ્યો છે; હાડકું નહોતું, ત્યારે ૨સ પણ નહોતો! વાત તર્કપૂર્ણ છે. ઘટના પણ સાચી છે. માત્ર નિષ્કર્ષ ખોટો છે. અને તેથી, ભલે મોઢું છોલાય પણ હાડકું છોડવા તે તૈયાર નથી.
જીવનું પણ આવું જ છે ને! લોહી રસપૂર્ણ છે, પણ ક્યાંથી નીકળે છે - પોતાનામાંથી કે હાડકામાંથી? એ નિર્ણય નથી. બહારનો પદાર્થ તો માત્ર બહાનું બની જાય છે, પછી તે ડિસ્કો હોય કે હિમાલય હોય, સ્ત્રી હોય કે તાજમહાલ હોય. હિમાચ્છાદિત પર્વતો જોઈને ક્ષણાર્ધ માટે સંસારવિસ્મરણ થાય છે, એ સુખરૂપ છે. સુખનું કારણ હિમાલયની ઉપસ્થિતિથી મનનો વ્યાપાર ક્ષણભર માટે મંદ કે બંધ પડે એ
૧૫૮
