________________
પૂજ્ય શ્રી લલ્લુજી મુનિ
એ ખોટું નથી પણ આકારમાં નિરાકારને ભૂલે, આકારનો જ આગ્રહ કરે, રૂમને જ પ્રેમ કરે અને ઘરના બીજા ભાગ પ્રત્યે શત્રુતા દર્શાવે, મારું સાચું, મારું જ સાચું, અમે કરીએ તે જ સાચું - આવી સાંપ્રદાયિકતા આવે ત્યાં ધર્મ નથી. ગચ્છ-મતનો આગ્રહ એ સવ્યવહાર નથી. આકારને ભજતાં નિરાકાર ભુલાય નહીં, રૂમમાં રહેવા છતાં ઘર માટેનો પ્રેમ વીસરાય નહીં, સંપ્રદાયમાં હોવા છતાં સાંપ્રદાયિકતા પકડાયા નહીં ત્યાં ધર્મ છે. ગાંધીજીની પ્રસંશા કરતાં મુલ્કરાજ આનંદે કહ્યું હતું કે ગાંધીજી એકસમયે રાષ્ટ્રવાદી અને આંતરરાષ્ટ્રીયતાવાદી હતા.
ભેદથી અભેદ તરફ
જેમ લાલ, લીલો, ભૂરો ઈત્યાદિ બધા રંગો ભિન્ન ભિન્ન ભાસે છે પણ હકીકતમાં તે બધા એક ઈન્દ્રધનુષના જ ભેદ છે; તેમ સર્વ જ્ઞાનીપુરુષોનો એક જ વર્ગ છે - સત્ય. બધા જ્ઞાનીઓનું અને તેમની કૃતિઓનું સત્યની અપેક્ષાએ મૂલ્યાંકન થાય તો તેઓ બધા એક જ છે. જો તેમનું અભિવ્યક્તિની દષ્ટિએ મૂલ્યાંકન થાય તો તેઓ ભિન્ન ભિન્ન છે. સાધકનું એ કર્તવ્ય છે કે પ્રથમ કોઈ એક અભિવ્યક્તિની પસંદગી કરી, તેના પ્રેમમાં પૂરેપૂરા પડવું, અને પછી એ પ્રેમને વિસ્તારવો - ફેલાવવો કે જેથી અભિવ્યક્તિથી સત્ય , તરફની, ભેદથી અભેદ તરફની યાત્રા થાય.
સાધકના જીવનમાં જ્યારે જાગરણ આવે છે ત્યારે માત્ર સત્ય
૧૧૫
