Page Text
________________
યુગે યુગે પાટણની પ્રભુતા
૧૨૨ મહાદેવના નામ પરથી ગુંગડી તળાવ નજદીકના દરવાજાને ગુંગડી દરવાજાને મોતીશા દરવાજો આ રીતે દરેક દરવાજાના નામ પાછળ કોઇને કોઇ ઐતિહાસિક પ્રસંગ વણાયેલો છે. શહેરને કરતે લગભગ સાડા ત્રણથી ચાર માઇલના ઘેરાવામાં આવેલા આ કોટની ચારે બાજુ ચાર દિશામાં ચાર મોટાં તળાવો બાંધેલા હતાં. પશ્ચિમે સહસ્ત્રલિંગ તળાવ, પૂર્વ દિશામાં ગુંગડી તળાવ, ઉત્તરે પીતાંબર તળાવ, અને દક્ષિણે ખાનસરોવર તળાવ જે તે સમયે આ સરોવર પાણી પુરવઠા માટે હતાં. પરંતુ હાલમાં તો આ ચારેય તળાવ સુકાઇ ગયા છે. ચોમાસા પુરતું વરસાદનું પાણી જ હોય છે.
પાટણ નગર રચનામાં મુખ્યત્વે એક મોટો રાજમાર્ગ પૂર્વથી પશ્ચિમ બગવાડા દરવાજાથી કનસડા દરવાજા સુધીનો હતો. ઉપરાંત મહોલ્લા, પાડા, વાડા, શેરીઓ, માઢ, વાસ, ખડકી વગેરેની રચનાઓ કરી હતી. કેટલાક મહોલ્લાના નામનો અણહિલપુરના મહોલ્લા પરથી પડ્યા છે. જેમ કે સાલવીપાટક (સાલવીવાડો), યુવરાજપાટક (રાજકાવાડો), ફોલીયાવાડો, કોકા વસતી (કોકાનો પાડો) વગેરે આ શહેરના કેટલાંક મહોલ્લાનું નામ જ્ઞાતિઓ પરથી, ધંધાઓ પરથી, વ્યાપારની વસ્તુઓ ચોખા, ઘી, સોપારી, શ્રીફળ, જાયફળ, સરૈયા વગેરે પરથી તેમ જ કેટલાક દેવમંદિરો પરથી પડેલ છે.
ભાટીયા જ્ઞાતિનાં લોકોનો ભાટીયાવાડો, બલૂચીઓનો બલૂચીવાડો, નાગર બ્રાહ્મણોનો નાગરવાડો, બ્રાહ્મણવાડો, મોચી લોકોનો મોચીવાડો સ્થળની બાજુમાં લીમડી નામનું વૃક્ષ હોવાથી નાગરલીંમડી, રાત્રે નગરમાં દીવાબત્તી કરનારા રહેતા તે બત્તીવાડો, વિવિધ વસ્તુ પર નકશી કરનાર જરદી, ખરાદીઓની ખરાદીવાડો, મુસ્લિમોના ન્યાય કરનાર કાઝીઓ રહેતા તે કાઝીવાડો, ફૂલો વેચનાર મળી રહેતા તે માળીનો પાડો, કસુંબી નામની વનસ્પતિમાંથી રંગ તૈયાર કરનાર લોકો ઉપરથી કસુંબીયાવાડો, હાથથી ચાલતી સાળો પર વિવિધ સાડીઓ વગેરે બનાવનાર સાળવીઓનો સાલવીવાડો, જવેરાતનો ધંધો કરનાર પરથી ઝવેરીવાડો, નાગરવેલના પાનને તંબુલ કહે છે તે તંબોળીઓનો તંબોળીવાડો, સોપારીનું બીજું નામ છે ફોફળ. તેનો ધંધો કરનાર વેપારી રહેતા તે ફોફલીયાવાડો.
પાડા, પાડો શબ્દ મૂળ સંસ્કૃત શબ્દ પાટક ઉપરથી ઉતરી આવી પટ્ટ બનેલો. પટ્ટ એટલે પાટ અને પાટ એટલે બેસવાનું સ્થાન નહીં પણ રહેઠાણ, સ્થળ એટલે કે પાડાનો અર્થ મહોલ્લો વિસ્તાર.
- વ્યક્તિઓના ધંધાના નામે નજીકના આવેલા વૃક્ષો, મંદિર હોય તો તે નામે પાડા કહેવાતા. ખજૂરવૃક્ષને લીધે ખજૂરીનોપાડો, ખીજડાનો પાડો, બોરડીનો પાડો, દેવીઓનાં મંદિરોથી ઓળખાતા પાડાઓમાં મહાલક્ષ્મીનો પાડો, અંબાજીનો પાડો, મહાદેવનો પાડો, ક્ષેત્રપાલ એટલે સર્પનાગ ખેતરનું રક્ષણ કરનાર ક્ષેત્રપાલ પરથી ખેતરપાલનો પાડો તેવી જ રીતે વ્યક્તિ વિશેષમાં જોઇશું તો શ્રેષ્ઠી અબજી મહેતા જેઓ જૈન સંઘના અગ્રણી હતાં. .સ. ૧૫૯૩માં પાલિતાણાનો સંઘ પણ કાઢેલો તેમને રહેવાના સ્થાનને અબજી મહેતાનો પાડો, તેવી રીતે કેશુશેઠનો પાડો, કરણશાહનો (કનાશાનો પાડો), કપૂર મહેતાનો પાડો, ગોદડનો પાડો વગેરે નામો આજ રીતે પડેલાં છે.
જે વસાહતોના નાકા પર નિશાળ આવેલી છે. તે નિશાળનો પાડો. પડી જશે તેટલી હદે નમી
| SR No. | 005790 |
| Book Title | Yuge Yuge Patanni Prabhuta |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mukund P Bramhakshatriya |
| Publisher | Jayendra M Bramhakshatriya |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 582 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |