________________
૫.
૬.
‘ભક્તપરિજ્ઞા’ આગમમાં પૂ. પૂર્વધર શ્રી વીરભદ્રગણી ક્ષમાશ્રમણે ફરમાવ્યું છે કે— दंसणभट्ठो भट्ठो, दंसणभट्ठस्स नत्थि निव्वाणं ।
सिज्झति चरणरहिआ, दंसणरहिआ न सिज्झति ॥
સારાર્થ : સમ્યક્ત્વથી જે ભ્રષ્ટ છે તે સાચે જ ભ્રષ્ટ છે. તેને મોક્ષ મળી શકે તેમ નથી. ચારિત્રથી ભ્રષ્ટ થયેલાં હજી મોક્ષ પામે છે પરંતુ દર્શનથી ભ્રષ્ટ થયેલાંને મોક્ષ મળતો નથી.
ચારિત્રથી ભ્રષ્ટ થયેલાંને મોક્ષ શી રીતે મળે ? અહીં પરમાર્થ કંઇક આવો છે. જેમનું દ્રવ્યચારિત્રથી પતન થયું છે પરંતુ ભાવ સમ્યક્ત્વ નિર્મળ રહ્યું છે તેવા આત્માઓ સમ્યક્ત્વની શુદ્ધિના બળે ક્યારેક ફરી દ્રવ્યસંયમની પ્રાપ્તિ કર્યાં વિના જ ભાવ સંયમના પરિણામોમાં આરુઢ બને છે અને તેનો વિકાસ કરતાં-કરતાં મોક્ષ સુધી પહોંચી જાય છે.
સમ્યક્ત્વથી ભ્રષ્ટ થયેલાંને મોક્ષ મળતો નથી આ વચનનો ૫રમાર્થ કંઇક આવો છે. કદાચ દ્રવ્યસંયમનો સ્વીકાર કરી લીધો છે તો પણ, ભાવ સમ્યક્ત્વ જેમને નથી પ્રગટ્યું તેવા આત્માઓ કોઇ પણ પ્રકારના ભાવ અનુષ્ઠાનને સ્પર્શી શકે તેમ નથી. સમ્યક્ત્વના અભાવમાં ભાવ અનુષ્ઠાનનો જ અભાવ છે. એથી આવા જીવો ભાવ અનુષ્ઠાનના પ્રકર્ષથી જ મળનારાં મોક્ષની પ્રાપ્તિ કરી શકતાં નથી.
* વિષયનિર્દેશિા :
सम्यक्त्वं षड्भावनाभिर्भावयन्नाह
* ભાવાર્થ :
છ પ્રકારની ભાવનાઓ દ્વારા સમ્યક્ત્વની ભાવના કરતાં કહે છે કે—
* મૂળમ્ :
मूलं दारं पट्टाणं, आहारो भायणं निही ।
કુચ્છવૃતા [સ્તા] વિ ધમ્મસ સમ્મત્ત રિવિત્તિત્રં 9ના
* યા :
मूलं द्वारं प्रतिष्ठानं आधारो भाजनं निधिः । दुःशक्यस्याऽपि धर्मस्य सम्यक्त्वं परिकीर्तितम् ॥१०॥
८२
'बोधिपताका' टीकया विभूषितं
