Samyaktva Rahasya Prakaranam

SR No.: 005776
Original Sutra Author: N/A
Author: Siddhasensuri, Hitvardhanvijay
Publisher: Kusum Amrut Trust
Publication Year: 2010
Total Pages: 194
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 5 MB

Page 44

“अनादि मिथ्याष्टिः सन्नकृतत्रिपुञ्जो मिथ्यात्वमोहनीयस्याऽविहित शुद्धाऽशुद्ध-मिश्रपुञ्जत्रयविभागोऽक्षपित मिथ्यात्वो लभते सम्यक्त्वम् तस्याऽपान्तरकरणप्रविष्टस्यौपशमिकं सम्यक्त्वमवाप्यते । क्षपितमिथ्यात्वपुञ्जोऽप्यविद्यमानत्रिपुञ्जो भवति, अतस्तद् व्यवच्छेदार्थमुक्तम्, अक्षपितमिथ्यात्वः सन् योऽत्रिपुञ्जः सम्यक्त्वं लभते तस्यैवौपशमिकं सम्यक्त्वमवाप्यते, क्षपितमिथ्यात्वः क्षायिकसम्यक्त्वमेव लभत इति માવઃ xx .” [પર તમ થાયા: વૃક્]
इति ग्रन्थिभेदमाश्रित्य प्रथमसम्यक्त्वलाभविधिः ॥४॥ ક ટીકાનો ભાવાર્થ : ૧. ત્ય-અહીંસ્થપદનો અર્થ ‘સંસારમાં એવો કરવામાં આવે છે અને સંસારનેદ્રવ્ય, ક્ષેત્ર,
કાળ તેમ જ ભાવ દ્વારા ઓળખાવી તેનું અનુસંધાન આગળના પદ સાથે કરવામાં આવે છે. (A) દ્રવ્યસંસાર પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં પ્રધાનતયા આત્મદ્રવ્યની વિવક્ષા કરવામાં આવી છે એથી
આપણે આત્મદ્રવ્યની અપેક્ષાથી દ્રવ્યસંસારનો વિચાર કરવો જોઈએ. કર્મના પરિણામને
વશ થયેલાં અનંતા આત્માઓ સંસારમાં છે અને તેઓ દ્રવ્ય સંસાર સ્વરૂપ છે. (B) ક્ષેત્ર ચૌદરાજલોક રૂપ વિશ્વ એટલે ક્ષેત્રસંસાર. (C) કાળ અનાદિ ભૂતકાળ, અનંતો ભવિષ્યકાળ અને વર્તમાનકાળ એ કાળસંસાર છે. (D) ભાવ: આત્મામાં રહેલાં અપ્રશસ્ત ચિત્તપરિણામો એટલે ભાવસંસાર. અહીં પ્રશ્ન થાય
છે કે પ્રશસ્ત ચિત્તપરિણામોને શા માટે ભાવસંસાર તરીકે રજૂ ન કર્યા? એનો ઉત્તર એ છે કે ચિત્તના પ્રશસ્ત અધ્યવસાયો જેણે હજી ગ્રંથિભેદ નથી કર્યો એવા જીવોમાં પ્રગટતાં નથી. અહીં ચોથા શ્લોકના પહેલાં બે પદોમાં ગ્રંથિભેદ નહિ કરી શકેલાં જીવોની ચર્ચા થયેલી છે
તેથી અપ્રશસ્ત અધ્યવસાયોનો જ ભાવસંસાર તરીકે સ્વીકાર થાય તે ઉચિત છે. ૨. નીવાનાં = ઉપરોક્ત ચારે પ્રકારના સંસારમાં બે પ્રકારના જીવો રહ્યાં છે. એક, ભવ્ય
અને અભવ્ય. બે, ચરમાવર્તી અને અચરમાવર્તી. આ પૈકી ભવ્ય અને એ પણ ચરમાવર્તી
આત્માઓ અત્રે અપેક્ષિત છે. અન્યો નહિ. - ૩. મિચ્છત્તમદામોદંધકારમૂઢvi : સાચા અને ખોટાનો વિવેક એ અત્યંતર ચહ્યું છે. મોહ,
આ ચક્ષુઓને ઓઝલ કરી દેનારો છે અને એથી જ તે મહાન અંધકાર સમાન છે. એમાં પણ મિથ્યાત્વમોહનીય તો અત્યંત ગાઢ અંધકાર જેવો છે કેમકે મિથ્યાત્વમોહનીયના ક્ષય કે ઉપશમ અથવા ક્ષયોપશમ વિના ચારિત્રમોહનીયનો ક્ષય, ઉપશમ કે ક્ષયોપશમ શક્ય નથી.
सम्यक्त्वरहस्यप्रकरणम्, गाथा-४