Page Text
________________
મેર ડગે ને ચંદ્રસૂર્ય વિમાનો ફરતા અટકે, તો પણ નિષ્કલંક સંયમી નાની પણ ભુલ નવિ કરતા. ધન. ૫૧
જીવોને અહિતકારી હતો અને એટલે તેઓ મૌન રહ્યા.
પ્રભુવીરે પણ આજ કારણે દેવોને નૃત્યની અનુમતિ ન આપી, પણ મૌન રહ્યા.
(ક) મિતભાષણ : સંસ્કૃતનું સુપ્રસિદ્ધ એક વાક્ય ! “અતિ સર્વત્ર વર્જયેત્” એ વાક્ય ઉપદેશ વગેરેમાં પણ લાગુ પડે જ છે. ઉપદેશ ગમે તેટલો સારો હોય, વ્યાખ્યાનકાર ગમે એટલો પ્રસિદ્ધ વક્તા હોય તોય એમના વચનો મર્યાદિત હોવા અત્યંત આવશ્યક છે.
શિષ્ય : જો ભાષાસમિતિનો અર્થ એવો હોય કે મિત-મર્યાદિત-ઓછું બોલવું તો તો બધા તીર્થકરો ભાષાસમિતિ વિનાના માનવા પડશે. કેમકે તેઓ તો રોજ ૬-૬ કલાક દેશના આપે છે.
ગુરુ : નું રહસ્ય એ છે કે શ્રોતા ઉદ્વેગ ન પામે, કંટાળી ન જાય, સાંભળતા સાંભળતા થાકી ન જાય ત્યાં સુધી ગીતાર્થ-સંવિગ્ન મહાત્મા ઉપદેશ આપે તો એ મિતભાષણ જ ગણાય. તીર્થંકરો છ-છ કલાક બોલે છે, છતાં ત્યાં કોઈ શ્રોતાઓ કંટાળતા નથી. એમનો સાંભળવાનો .રસ ખતમ થઈ જતો નથી. એટલે એ મિતભાષણ જ ગણાય.
એમ વર્તમાનકાળમાં પણ જે ગીતાર્થ સંવિગ્નોના કલાકો સુધીના વ્યાખ્યાન શ્રોતાઓ એકતાન બનીને સાંભળતા હોય તે ગીતાર્થ સંવિગ્નો બે ત્રણ કલાક બોલે તો પણ એ મિતભાષણ જ ગણાય.
(૪૧)માટે જ તો દશવૈકાલિક નિર્યુક્તિમાં ભગવાન ભદ્રબાહુસ્વામીએ ફરમાવ્યું છે કે ગીતાર્થ સંવિગ્ન મહાત્મા આખો દિવસ બોલ્યા જ કરે તો પણ એ વચનગુપ્તિવાળો જાણવો. (‘બોલે છે’ એટલે ખરેખર તો ભાષાસમિતિવાળો કહેવાય. છતાં એને વચનગુપ્તિ જેટલું જ ફળ મળે છે, એટલે એ મહાત્માને વચનગુપ્તિવાળા કહ્યા છે. વળી ગુપ્તિ પ્રવૃત્તિ-નિવૃત્તિ ઉભય સ્વરૂપ છે. એટલે વચનપ્રવૃત્તિ વખતે સમિતિ તો ગણાય જ, વધારામાં ગુપ્તિ પણ ગણાય.)
પણ “શ્રોતાઓ ખરેખર રસથી સાંભળે છે કે કેમ ?” એની તટસ્થ મનથી ચકાસણી કરવી જોઈએ. શ્રોતાઓ લજ્જાના કારણે સાંભળવા બેસી રહે, સાધુને ખુશ કરવા હાવ-ભાવ દેખાડ્યા કરે, વ્યાખ્યાન બાદ બે ચાર મશ્કા ય મારી જાય. એટલા માત્રથી તેઓને વ્યાખ્યાન શ્રવણનો ખૂબ રસ છે એવું લગીરે માની ન લેવાય.
સંયમીએ એ ખાસ ખ્યાલ રાખવો કે શ્રોતાનો સાંભળવાનો રસ ખલાસ થાય, એ થાકે એ પહેલા જ પોતે બોલવાનું બંધ કરી દેવું જોઈએ. આવું થાય તો જ શ્રોતાની જિજ્ઞાસા જળવાઈ રહે, એ પાછો બીજીવાર દોડીને સાંભળવા આવે.
વીર વીર વીર વીર વીરા અષ્ટપ્રવચન માતા ૭ (૫૧) વીર ધીર વીર વીર વીર
| SR No. | 005775 |
| Book Title | Asht Pravachan Mata |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Gunhansvijay |
| Publisher | Kamal Prakashan Trust |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 328 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |