________________
પ્રાસ્તાવિક
ગોશાલકે એમને જે નીચે મુજબની પાંચ ઉપમાઓ આપી તે આશ્ચર્યજનક પ્રસંગ ગણાય કેમકે એ સદ્દલપુત્ર પાસે પિતે. પીડ વગેરેની કરેલી યાચના અને એના સ્વીકાર સાથે સંબંધ ધરાવે છે – 1. મહાબ્રાહ્મણ મહાગ ૫, મહાસાર્થવાહ, મહાધર્મકથી અને મહાનિયામક.
આ સંબંધમાં મેં જેમ અત્ર આગમિક પાઠ આપ્યા છે તેમ અન્યત્ર પણ કર્યું છે. આ
મહાવીરસ્વામીની દેશને વિષે તે હું એટલું જ કહીશ કે એ એમનું તીર્થકર તરીકેનું મુમુક્ષુઓને માટેનું મહત્ત્વનું પ્રદાન છે અને સાથે સાથે જૈન શાસન અને સાહિત્યના મુખ્ય અંગરૂપ છે. આના પછી એમનાં પાંચ કલ્યાણ કે પૈકી જન્મકલ્યાણકને લક્ષીને મેં કરેલાં વાર્તાલાપ અને ભાષણની રજૂઆત કરાઈ છે. એ એમના જીવનની આછી રૂપરેખાની ગરજ સારે. તેમ છે. અહીં હું એ ઉમેરીશ કે હું તે એક અપેક્ષાએ એમના કેવલજ્ઞાન-કલ્યાણકને જ વિશેષ મહત્ત્વશાળી ગણું છું કેમકે ચ્યવન-કલ્યાણક એ એક તે જગતના બહુ જ થોડા ઇવેની જાણને વિષય છે અને એ એક રીતે જેમ આનંદના વિષય છે તેમ અમુકને માટે એમના વિરહથી ઉદ્દભવતા શકને પણ વિષય બને તેમ છે. જન્મ-કલ્યાણકને સમારેહ એ એક સાંસારિક બાબત છે, જો કે આજકાલ એને જ વિશેષ મહત્તવ અપાય છે અને એ દ્વારા એમનાં ગુણગાન કરાય છે તેમ જ
૧. જુઓ પૃ. ૮૮, ૯, ૧૧૧, ૧૪૮-૮, ૧૫, ૧૬૪ ને ૧૬૮.
