________________
છે. આથી એ પણ સ્પષ્ટ છે કે તાદશ ફલની કામનાના અભાવે નિત્યકર્મોની પ્રવૃત્તિ નહીં થાય. તેથી નિત્યકર્મોમાં પ્રવૃત્તિને ન કરવાથી જે પ્રત્યવાયની ઉત્પત્તિ થાય છે; તે નહીં થાય. તેથી જ્યાં અર્થવાદથી નિત્યકર્મોના ફલનું શ્રવણ છે, ત્યાં એ અર્થવાદમાત્ર જ છે. પરંતુ નિત્યકર્મોનું એ ફળ છે.' એ વસ્તુને જણાવવાનું ત્યાં તાત્પર્ય નથી – એમ માનવું જોઈએ. આથી સમજી શકાય છે કે નિત્યકર્મોની પ્રવૃત્તિની અનુપપત્તિ ન થાય એ માટે વિધ્યર્થ ઈષ્ટસાધનત્વ માની શકાશે નહીં. અન્યથા નિત્યકર્મોમાં પ્રવૃત્તિ અનુપપન્ન થશે. આ પ્રમાણે શંકાગ્રંથનો આશય છે, જે સ્થૂલદષ્ટિએ જણાવ્યો છે. આથી વિશેષ રીતે જાણવાની ઈચ્છાવાળાએ એ માટે દિનકરીરામરુદ્રીનું અધ્યયન કરવું જોઈએ. - ન, પ્રશાત્રાધાવી. ઈત્યાદિ સમાધાન ગ્રંથનો આશય એ છે કે “ઉપરાને શ્રાપં ર્વીત,” અને “ઉપરાણે નાયાત્' ઈત્યાદિ વિધિવાક્યોથી ગ્રહણનિમિત્તકશ્રાદ્ધ અને સ્નાનમાં નિત્યત્વ અને નૈમિત્તિકત્વનું પ્રતિપાદન કર્યું હોવાથી ત્યાં જેવી રીતે વિરોધ નથી મનાતો, એવી રીતે નિત્યત્વ અને કામ્યત્વનો પણ વિરોધ નથી. તેથી નિત્યસંધ્યાવંદનાદિનું આર્થવાદિક ફલ માનવામાં કોઈ દોષ ન હોવાથી નિત્યસધ્યાવંદનાદિમાં પ્રવૃત્તિની અનુપપત્તિ નહીં થાય. ‘તાદશઆર્થવાદિક ફલની કામનાના અભાવે નિત્યકર્મોમાં પ્રવૃત્તિની અનુ૫૫ત્તિથી પ્રત્યવાયની અનુત્પત્તિનો પ્રસંગ આવશે.” એ પ્રમાણે નહીં કહેવું જોઈએ. કારણ કે ત્રિકાલસ્તવપાઠાદિની જેમ જ નિત્યસંધ્યાવંદનાદિસ્થળે પણ કામનાના સભાવની કલ્પના કરાય છે. આશય એ છે કે ત્રિકાલ કરવાનો વિષ્ણુસહસ્ત્રનામસ્તવાદિ નિત્યકર્મ હોવા છતાં ‘ત્રિ-ä કીર્તયે વસ્તુ સન્સામાનવીનુયા' આ વચનના અનુસાર તાદશકામનાથી પુરુષો સ્તવાદિમાં પ્રવૃત્તિ કરે છે. ફલ પણ તેઓને મળે છે.
૧૨પ
