________________
સાધર્મ્યુનિરૂપણ બહિરિન્દ્રિય જન્ય લૌકિક પ્રત્યક્ષ વિષયભૂત ગુણત્વ વ્યાપ્ય જે જાતિ, તજજાતિમ વિશેષગુણવત્ત્વની વિવક્ષા કરી હોવાથીતાદશ બહિરિ. ન્દ્રિય જન્ય લૌકિક પ્રત્યક્ષની વિષયભૂત ગુણત્વવ્યાપ્ય રૂપસ્વાદિ જે જાતિ, તદ્દવવિશેષગુણરૂપાદિમત્વ પૃથ્યાદિના પરમાણુમાં અને ચક્ષુરાદિ ઈન્દ્રિામાં પણ હોવાથી તેમાં અવ્યાપ્તિ નહીં આવે. હવે જે એતાહશતાત્પર્ય માં વિશેષ પદનું ઉપાદાન ન કરીએ તે બહિરિન્દ્રિય જન્ય લૌકિક પ્રત્યક્ષ વિષયભૂત ગુણત્વવ્યાપ્ય જે સંયોગત્યાદિ જાતિ, તદ્દજાતિમ સંગાદિ ગુણવત્ત્વ તે કાલાદિમાં પણ હોવાથી તેમાં અતિવ્યાપ્તિ આવે છે. વિશેષ પદના નિવેશથી તેમાં અતિવ્યાપ્તિ નહીં આવે એ સ્પષ્ટ છે. અહીં પણ જાતિમત્વ અને વિશેષગુણવત્વે સમવાય સંબંધથી જ વિવક્ષિત છે. અન્યથા કાલિકાદિ સંબંધથી તાદશવિવેક્ષામાં અતિવ્યાપ્તિ આવશે એ ખૂબ જ સ્પષ્ટ છે. અથવા “બહિરિન્દ્રિય જન્ય લૌકિક પ્રત્યક્ષવિષયગુરુત્વવ્યાયજાતિમદ્દ વિશેષગુણવત્વની અપેક્ષાએ લઘુભૂત “આત્માડવૃત્તિવિશેષગુણવન્દ્ર” સ્વરૂપ જ ભૂતત્વ જાણવું અહીં વિશેષ પદનું ઉપાદાન ન કરીએ તે આત્મા વિભુ હોવાથી તેમાં નહીં રહેનાર શિક (દિફકૃત) પરત્વ અને અપરવ સ્વરૂપ સામાન્ય ગુણવત્ત તે મનમાં પણ હેવાથી તેમાં અતિવ્યાપ્તિ આવશે તેના નિવારણ માટે વિશેષ પદનું ઉપાદાન કર્યું છે. મનમાં વિશેષ ગુણવત્વ ન હોવાથી તેમાં અતિવ્યાપ્તિ નહીં આવે. શેષ પદનું પ્રયોજન તે ઉપર જણાવેલી દિશાએ સ્વયં સમજી શકાશે. પૃથ્વી જલ તેજ અને વાયુ આ ચાર દ્રવ્યનું સાધમ્ય સ્પર્શવત્વ છે. જેનું તાત્પર્ય “સમાન - સમાનારી ત્વચાનાતિમraછે. અન્યથા કાલિકાદિ સબંધથી સ્પર્શના આશ્રયકાલાદિમાં અતિવ્યાપ્તિ આવશે અને પ્રથમ ક્ષણમાં સ્પરહિત એવા પૃથ્યાદિમાં અવ્યાપ્તિ આવશે.
