Karikavali Muktavali Vivaran Part 01

SR No.: 005698
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandraguptasuri
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
Publication Year: 1987
Total Pages: 198
Language: Gujarat
Classification: Book_Gujarati
File Size: 14 MB

Page 71

કારિકાવલી-મુક્તાવલી-વિવરણ પૃથ્વી વગેરેના પરમાણુમાં પણ છે. અન્યથા બહિરિક્રિયજન્યલૌકિક પ્રત્યક્ષ વિષયભૂત વિશેષગુણવત્ત સ્વરૂપ ભૂતત્વની વિવક્ષા કરીએ તે બહિરિન્દ્રિય જન્ય લૌકિક પ્રત્યક્ષના વિષય નહીં થનારા પરમાણુના રૂપાદિ ગુણ હોવાથી તેનું ગ્રહણ ન થવાના કારણે પરમાણુમાં અવ્યાપ્તિ આવત. જે ઉપર જણાવ્યા મુજબ યેગ્યત્વના નિવેશથી નથી આવતી. પરમાણુના રૂપાદિ બહિરિદ્રિય જન્ય લૌકિક પ્રત્યક્ષ યેગ્ય હોવા છતાં પરમાણુમાં મહત્ત્વરૂપ કારણોત્તર ન હોવાથી પરમાણુના રૂપાદિનું પ્રત્યક્ષ થતું નથી. માત્ર “લૌકિક પ્રત્યક્ષ યંગ્ય વિશેષગુણવત્ત્વ' સ્વરૂપ ભૂતત્વની વિવક્ષા કરીએ તે મન ઈન્દ્રિય જન્ય લૌકિક પ્રત્યક્ષ રેગ્ય જ્ઞાનાદિ સ્વરૂપવિશેષગુણવત્ત્વ આત્મામાં હોવાથી આત્મામાં અતિવ્યાપ્તિ આવશે તેના નિવારણ માટે “બહિરિન્દ્રિય પદનું ઉપાદાન કર્યું છે. જ્ઞાનાદિ વિશેષગુણ ચક્ષુ વગેરે બહિરિન્દ્રિય જન્ય લૌકિક પ્રત્યક્ષ યોગ્ય ન હોવાથી તદ્દવાન્ આત્મામાં અવ્યાપ્તિ નહીં આવે.
બહિરિદ્રય જન્ય લૌકિક પ્રત્યક્ષ યેગ્ય ગુણવત્વ” સ્વરૂપ ભૂતત્વની વિવક્ષા કરીએ તે તાદશ બહિરિન્દ્રિય જન્ય લૌકિક પ્રત્યક્ષ યોગ્ય સંયોગાદિ સામાન્ય ગુણવત્વ કાલાદિમાં હેવાથી તેમાં અતિવ્યાપ્તિ આવશે. તેના નિવારણ માટે વિશેષ પદનું ઉપાદાન કર્યું છે. કાલાદિમાં વિશેષગુણવત્ત્વ ન હોવાથી અતિવ્યાપ્તિ નહીં આવે. યદ્યપિ કાલાદિમાં ઉદ્દભૂતરૂપવત્ત્વ ન હોવાથી કાલાદિવૃત્તિ સંયેગાદિ સામાન્યગુણ ચક્ષુરાદિબહિરિન્દ્રિય જન્ય લૌકિક પ્રત્યક્ષના યોગ્ય ન હોવાથી તે સામાન્ય ગુણેને લઈને વિશેષ ગુણને નિવેશ ન હોય તે પણ કાલાદિમાં અતિવ્યાપ્તિ નથી આવતી, તેથી વિશેષપદ નિરર્થક જણાય છે. પરંતુ “બહિરિન્દ્રિય જન્ય લૌકિક પ્રત્યક્ષ યોગ્ય વિશેષગુણવત્ત્વ સ્વરૂપ ભૂતત્વની યથાશ્રુત વિવક્ષામાં પણ ચક્ષુરાદિ ઈન્દ્રિમાં ઉદ્દભૂતરૂપવત્વ ન હોવાથી ચક્ષુરાદિમાં બહિરિન્દ્રિયજન્ય લૌકિક પ્રત્યક્ષ યોગ્ય વિશેષગુણવત્ત્વ નથી તેથી ચક્ષુરાદિમાં અવ્યાપ્તિ આવે છે. તે અવ્યાપ્તિના નિવારણ માટે “પ્રત્યક્ષ યોગ્યત્વનાં સ્થાને પ્રત્યક્ષ વિષયભૂ તગુણત્વવ્યાપ્યજાતિમ નિવેશ કરવો પડશે અર્થાદ