________________
----
----
------------ -
-
૧૭ - -
ઈશ્વરાનુમાન कार्य कर्तृजन्यं तथा क्षित्यङकुरादिकमपीति । न च तत्कर्तृत्वमस्मदादीनां सम्भवतीत्यतस्तत्कर्तृत्वेनेश्वरसिद्धिः । न च शरीराजन्यत्वेन कजन्यत्वसाधकेन सत्प्रतिपक्ष इति वाच्यम् । अप्रयोजकत्वात् । मम तु कर्तृत्वेन कार्यत्वेन कार्यकारणभाव एवाऽनुकुलस्तकः इत्थश्च " द्यावाभूमी जनयन् देव एको विश्वस्य कर्ता भुवनस्य गोप्ता" इत्यादय आगमा अत्यनुसन्धेयाः ॥
–બથેશ્વરાનુમાનમૂનૂતન...ઈત્યાદિ-બનવા મેઘની કાંતિ જેવી કાંતિવાલા, ગોપાંગનાઓના વસ્ત્રોને હરનારા, અને સંસારરૂપી વૃક્ષના નિમિત્ત કારણ એવા તે શ્રી કૃષ્ણને નમસ્કાર થાઓ” આ પ્રથમ કારિકાનો અર્થ છે. આ પ્રથમ કારિકામાં “નૂતન જલધરરૂચ આ પદથી શ્રી કૃષ્ણને નૂતન મેઘની ઉપમા આપી છે. નૂતન મેઘ જેવી રીતે શીવ્ર વૃષ્ટિ (વરસાદ)ને કરે છે, તેવી રીતે શ્રી કૃષ્ણ પણ શીઘ્ર ફલને આપનારા છે એ સૂચવવા તે ઉપમા છે. “જો વપૂર્ણ.' ઈત્યાદિ પદથી નમસ્કાર્ય શ્રીકૃષ્ણની સતુષ્ટતાને સૂચવી છે. જેથી સંતુષ્ટ [પ્રસન્ન વ્યક્તિને કરેલી પ્રાર્થના અવશ્ય શીવ્રતયા પૂર્ણ થાય છે એ જણાય છે. કારિકાના ઉત્તરાદ્ધમાં તપદ સામાન્યતઃ સકલજનોમાં શ્રીકૃષ્ણની પ્રસિદ્ધિને જણાવે છે. તેથી જ યપદને પ્રયોગ ન હોવા છતાં પણ તત્પદને પ્રયાગ સંગત મનાય છે. કારણ કે બુદ્ધિપલક્ષિતધર્માવચ્છિન્નને સમજાવનારું તત્પદ યપદ સાપેક્ષ છે. અર્થાત્ : પતે જાણેલા અને સામા માણસે નહીં જાણેલા પદાર્થને સમજાવવા
જ્યારે તપદને પ્રયોગ કરવામાં આવે છે ત્યારે તે તત્પદ યસ્પદ સાપેક્ષ હોય છે. સકલજનપ્રસિદ્ધાર્થક તત્પદ તે યત્પદના પ્રયોગના અભાવમાં પણ પ્રયોજાય છે. જેથી પ્રકૃતિ સ્થળે પણ તાદશાથે બેધક તત્પદને પ્રયોગ, યત્પદના પ્રાગને અભાવ હોવા છતાં અસંગત નથી. “ હળjર નમ:' આ પદથી સૂચવાયેલ નમસ્કાર્ય શ્રીકૃષ્ણ પરમાત્માનું જ અસ્તિત્વ ન હોવાથી નમસ્કાર્ય વ્યક્તિના
