________________
આત્મનિરૂપણ
१२५. amrઆવશ્યકતા નથી. પરંતુ શરીરાદિથી આત્માને ભિન નહીં માનનારા લેતી પ્રત્યે અથવા આત્માને નહીં માનનારા લોકોની પ્રત્યે શરૂઆતમાં માત્ર પ્રત્યક્ષ પ્રમાણથી જ “શરીરાદિથી ભિન્ન આત્મા છે એ જણાવવું શક્ય નથી, તેથી આત્માના અસ્તિત્વમાં પ્રમાણપત્રનું प्रशन ४२ता ४ छ.-करणहि...त्याह - माशय मे छ । છેદનાદિકિયાના કરણભૂત કુઠારાદિ કર્તાના અભાવે છેદનાદિ ક્રિયા સ્વરૂપ ફલને ઉત્પન્ન કરવા જેવી રીતે અસમર્થ છે. તેવી જ રીતે જ્ઞાનાદિની કરણભૂત ઈન્દ્રિય પણ કર્તા વિના જ્ઞાનાદિ ફલને ઉત્પન્ન કરવા અસમર્થ છે. કારણ કે “જે જે કરણ છે તે તે કર્તાથી ઉપહિત થઈને જ કાર્ય કરે છે, એ વ્યાપ્તિ છે. આથી એ સ્પષ્ટ છે. કે જે કર્તાથી ઉપહિત થઈને ઈન્દ્રિયે જ્ઞાનાદિની પ્રત્યે કરણ બને છે, ते ती 'मात्मा छे.
कारिकावली शरीरस्य न चैतन्यं मृतेषु व्यभिचारतः। तथात्वं चेदिन्द्रियाणामुपघाते कथं स्मृतिः ॥४८॥
मुक्तावली। ननु शरीरस्य कर्तृत्वमस्त्वत आह-शरीरस्येति । ननु चैतन्यं ज्ञाना-- दिकमेव मुक्तात्मना त्वन्मत इव मृतशरीराणामपि तदभावे का क्षतिः ? प्राणाभावेन ज्ञानाभावस्य सिद्धेरिति चेन्न । शरीरस्य चैतन्ये बाल्ये विलोकितस्य स्थाविरे स्मरणानुपपत्तेः, शरीराणामवयवोपचयापचयैरूत्पादविनाशशालित्वात् । न च पूर्वशरीरोत्पन्नसंस्कारेण द्वितीयशरीरे संस्कार उत्पाद्यत इति वाच्यम् । अनन्तसंस्कारकल्पने गौरवात् । एवं शरीरस्य चैतन्ये बालकस्य स्तन्यपाने प्रवृत्ति न स्यात् , इष्टसाधनताज्ञानस्य तद्हेतुत्वात् । तदानीमिष्टसाधनतास्मारकाभावाद् । मन्मते तु जन्मान्तरानुभूतेष्टसाधनत्वस्य तंदानी स्मरणादेव प्रवृत्तिः । न च जन्मान्सरानुभूतमन्यदपि स्मयतामिति वाच्यम् । उद्बोधकाभावात् , अत्र त्वनायत्या जीवनादृष्ट
