________________
४७
આંખે જાગ્રતાવસ્થામાં નિદ્રા જેવી સ્થિતિમાં રહેતા શીખવું એ ધર્મ સાધના છે. વીતરાગતાના બળે એવી ધર્મસાધના થાય છે. સંસારભાવ યુક્ત જાગૃત અવસ્થામાં રાગ દ્વેષ કષાય મહાદિ, ભાવે કરીએ છીએ. તે પછી પ્રશ્ન એ રહે છે કે જાગૃતવસ્થામાં નિદ્રાવસ્થા એટલે શું ? જાગૃતાવસ્થામાં સાક્ષીભાવમાં, નિલેપભાવમાં રહીએ અને હાદિભાવો ન કરીએ એ જ સ્થિતપ્રજ્ઞાવસ્થા અને નિસ્પૃહતા તે જ તે જાગૃતાવસ્થામાં નિંદ્રાવસ્થા છે. નિદ્રાવસ્થામાં તે પ્રમાદ છે જ ! અને તે દર્શાવરણય કર્મના ઉદયવાળી એવી કમજનિત અવરથા હોવા છતાં ત્યાં ત્યારે મોહાદિ, કવાયાદિ ભાવો તેટલા સમય પૂરતા થતા નથી અને તેય આપણે પરમાત્મા બની શકતા નથી એનું કારણ પ્રમાદાવા છે અને કર્માજનિત આવસ્થા છે. જ્યારે જાગૃતવસ્થામાં જ્યાં પ્રમાદ નથી ત્યાં પુરુબાથથી વીતરાગતા સેવતાં સેવતાં વીતરાગતાનાં બળે પરમાત્મા બની શકાય છે પાંચે ઈન્દિર્યો. જાગૃત અવસ્થામાં ભલે જાગૃત રહે પરંતુ તેને મેહડદભાવ સાથે ન રાખતાં મેહાદિભાવે ને નિદ્રાવત બનાવી દઈને અને સ્વભાવમાં તન્મય થઈ જઈ ને ક્રોધ લોભાદિ સર્વ કષાય ભાવો ઈન્દ્રિયનિત ભાવો છે અને તે ઇન્દ્રિયો માટે છે તેથી તેવા કષાયાદિ ભાવોને નિદ્રા વત બનાવી અર્થાત્ સુષુપ્ત કરી દઈને નિરર્થક બનાવવાના છે. કિસ છે જે જર્સી ફર્સ સારા છે અને તે સ્પેમણે કરવી જોઈએ. દર્શનાવરણયકર્મ (નિદ્રા) ની તાકાત છે કે એમાં દેહભાન રહેતું નથી તે જ્ઞાનાવરણીયકર્મના ક્ષપશમની એવી તાકાત આપણે કેળવવી જોઈએ કે ઉત્થાન દશામાં જાગૃતાવસ્થામાં સ્વરૂપસ્થિત થઈને દેવસ્થાન ભૂલી શકાય.
