________________
૨૪
-
જાગવાનું શેમાં છે? ચેતને ચેતનમાં જાગવાનું છે. ચેતને કાંઈ જડમાં જાગવાનું નથી. પુદગલ (ભૌતિકપદાર્થ)માં રમણભમણ કરવાનું નથી. ચેતને તે ચેતનને જેવાને અને જાણવાનો છે. એટલું જ નહિ પણ ચેતને તે ચેતનમાં ભળી જવાનું–વિલિન થઈ જવાનું છે..
દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ એ તે પરિચિછન્ન વસ્તુ છે. દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર કાળ આશ્રિત ભાવમાં હોય ત્યાં સુધી આત્મા દ્રવ્યાત્મા કહેવાય જે ક્યાં તે અંતરાત્મા હોય કે કયાં તે બહિરાત્મા હોય. જ્યારે આત્મા એના શુદ્ધ ભાવ સ્વરૂપે અપરિચ્છિન્ન છે. આત્મા પૂર્ણભાવમાં આવે તે ભાવાત્મા એટલે કે પરમાત્મા કહેવાય. આત્માના શુદ્ધ ભાવમાં સાપેક્ષપણે પણ દ્રવ્ય-ક્ષેત્રકાળ નથી. તેથી આત્મા એના શુદ્ધ સ્વરૂપે નિરપેક્ષ કહેવાય છે.
ભાવ મશ્રિત ભાવમાં આવીએ અને રહીએ તે તે સમયે દેહભાન ભૂલાય જાય અને દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ પણ ભૂલાય જાય. ભાવ આશ્રિત ભાવ જીવે સ્વતંત્ર એટલે કે પૂર્વ સાધન અને સાધનાના ફળ રૂપે કરવાની છે જેનાથી ઘાતકર્મને સર્વથા નાશ થઈ શકે છે.
આત્મા ચૈતન્ય સ્વરૂપ હાઈ ભાવસ્વરૂપ પ્રધાન છે. બાકીના દ્રવ્યો અજીવ-જડ–હોવાથી તે સર્વ દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ પ્રધાન છે કેમકે ત્યાં ભાવ-રસ-લાગણીને પ્રશ્ન, તે પદાર્થો જડ હોય, ઉદ્ભવતો નથી. આત્મા જ કેવળ રૌતન્ય સ્વરૂપ હાઈ ભાવસ્વરૂપ પ્રધાન છે.
આત્માને જ્ઞાનગુણ–આમાની જ્ઞાનશક્તિ દેશપ્રધાન નથી. કારણકે આત્મા એના પૂર્ણજ્ઞાન કેવલજ્ઞાનમાં એક સમયે સર્વકાળના સર્વક્ષેત્રના સર્વદ્રવ્ય તેના સર્વપર્યાય
