________________
અર્થ ક્રિયાત્મક ઉત્પાદ-વ્યયના સંદર્ભમાં તેમજ કમિક ઉપાદ-વ્યય સંદર્ભમાં એમ ઉભય પ્રકારે ઘટે છે.
આમ પાંચેય અસ્તિકામાં અર્થ ક્રિયાકારી સત્ (Potential Power)ના અર્થથી ઉત્પાદ-વ્યય-ધ્રુવ યુક્ત સત્ સૂત્ર ઘટાવી શકાય છે.
રેય પદાર્થો તેમજ સંસારી જીવન કર્તા લેતા ભાવ ભલે ઉત્પાદ-વ્યય સિદ્ધ કરવામાં આવે પરંતુ આમાના સિદ્ધપણામાં અર્થાત્ સિદ્ધ પરમાત્મા એમાં ઉત્પાદવ્ય ઘટાવી શકતા નથી, સિવાય કે અગુરુલધુ ગુણમાં. કર્મક્ષયથી પ્રગટ થયેલાં બાકીના બીજા ક્ષાયિક ગુણામાં ઉત્પાદ-વ્યય સિદ્ધ પરમાત્મામાં ઘટાવી શકાય નહિ.
પદાર્થ પર દષ્ટિ ભાવ વર્તે તે પદાર્થ પરત્વે રાગ થાય છે. જે યોગો પ્રમાણે, અવસ્થા પ્રમાણે અને ભાવ પ્રમાણે થાય છે. વળી તે પદાર્થ પરત્વેના સંગે અવસ્થા કે ભાવ બદલાય તે અનિષ્ટ દષ્ટિ પણ થાય તે દ્વેષ થાય છે. માટે જેમ પદાર્થ પરત્વે ઉત્પાદ-વ્યય-ધ્રુવ ઘટાવીએ છીએ તેમ તેના છદ્મસ્થ સંસારી દ્રષ્ટામાં પણ ઉત્પાદ-વ્યય વપણું સાથે સાથે ઘટાવવું જોઈએ.
દ્રષ્ટાની દષ્ટિ એટલે કે એનું દર્શન પદાર્થ પ્રત્યે કર્તાલેતા ભાવે કેવા પ્રકારનું છે તે ખાસ જેવું જોઈએ. દષ્ટિ પ્રમાણે સૃષ્ટિ સમજવાની છે. અધ્યાત્મ તત્વનું પ્રયોજન તે સાધકને સાધન દ્વારા સાધ્ય તત્વ સાથે એકમેક બનાવવાનું છે. દશ્ય પદાર્થો સાથે તે એકમેક બનાવવાનું છે જ નહિ. આમ ઉત્પાદ-વ્યય-ધ્રુવને સાધનામાં તે ઉત્પાદ-વ્યય જેમાં છે તેને વિનાશી અસત્ સમજીને જે સત્ છે તે ધ્રુવ તત્વને
