________________
૧૫૪
જન દષ્ટિએ કમ ૧૪. વિહાગતિ નામકર્મ–ચાલવાની રીત. કેટલાંક પ્રાણીઓની ચાલ (mode of walking) તદ્દત ખરાબ હોય છે. તે ચાલે ત્યારે પગ ઉલાળતાં જાય, કડ ભાંગતાં જાય અને ડબડબ. પગલાં મૂકતાં જાય. ઊંટ, ગધેડાં કે તીડન જેવી ખરાબ ચાલને અશુભ ગણવામાં આવે છે. હંસ, હાથી કે બળદની ચાલને સારી ગણવામાં આવે છે. પ્રથમ પિંડ પ્રકૃતિ “ગતિ (દેવમનુષ્યાદિ ચારથી જુદી પાડવા માટે આ ચાલવાની રીતને “વિહાગતિ' કહેવામાં આવે છે, બાકી ગતિ’ શબ્દને અર્થ પણ ચાલ જ થાય છે. આવા પ્રકારની ચાલવાની રીત ખરાબ અને સારી એમ બે પ્રકારની હેવાથી એ પિડપ્રકૃતિના બે વિભાગ નીચે પ્રમાણે થાય છે.
૧. અશુભ વિહાગતિ નામકર્મ (૧૨૨) ૨. શુભ વિહાગતિ નામકર્મ (૧૨૩)
આવી રીતે ૧૪ ડિપ્રકૃતિની ૬૫ અથવા ૭૫ પિંડપ્રકૃતિ થાય. બંધનનામકર્મને પાંચ ગણીએ તે ૬પ થાય અને ૧૫ ગણીએ તે ૭૫ થાય. (એને ખુલાસો ઉપર પૃ. ૧૪૧-૧૪રમાં આવી ગયે.) ૭૫ પ્રકૃતિ આ પ્રમાણે થઈ: ૪ ગતિ; ૫ જાતિ, ૫ શરીર; ૩ અંગે પાંગ, ૫ અથવા ૧૫ બંધન; પ સંઘાંતન; ૬ સંઘયણ ૬ સંસ્થાન; ૨૦ વર્ણગ ધારસ સ્પર્શ ૪ આનુપૂર્વ અને ર વિહાગતિ. આ રીતે ૧૪ પિંડપ્રકૃતિના પટાભેદો ૬પ અથવા ૭૫ થયા. આઠ પ્રત્યેકપ્રકૃતિ
પ્રત્યેકપ્રકૃતિ આઠ છે. જે પ્રકૃતિના પિટાવિભાગ નથી, જે માત્ર એક પ્રકારના પર્યાયને નીપજાવનાર હોય છે, તેને પ્રત્યેકપકૃતિ કહેવામાં આવે છે. સંક્ષેપથી તે કેવા ભાવે ભજવે છે અને પ્રાણને અંગે કેવાં કેવાં પરિણમે નીપજાવે છે તે હવે જોઈએ. આ આઠ પ્રત્યેકનામકર્મની પ્રકૃતિનાં નામે નીચે પ્રમાણે છે.
૧. પરાઘાત નામકર્મ (૧૨૪) ૨. ઉચ્છવાસ નામકર્મ (૧૨૫)
