________________
કમની ઉત્તર પ્રવૃતિઓ અવધ તે કેવળદર્શન. ચારે પ્રકારના દર્શનાવરણ કર્મને પરિણામે સામાન્ય નિરાકાર ઉપગથી પ્રાણી વંચિત રહે. છમસ્થ જીવને સામાન્ય ઉપગ વગર વિશેષ બેધની શક્યતા નથી, એ વાત પણ ધ્યાનમાં રાખવી. એટલા માટે દર્શનાવરણ કર્મને પિળિયા (doorkeeper) સાથે સરખાવામાં આવેલ છે. કેઈ ઓફિસ કે શેઠને મળવા જવું હોય તે બહારથી કાર્ડ (પરિચયપત્ર) મેકલવું પડે છે, અસલ રાજકુળ કે રાજસભામાં જવા માટે વેત્રી–પિળિયા સાથે ખબર કહેવરાવવા પડતા હતા. વરદી એટલે કહેણ અથવા ખબર. એ અંદર નામ ન આપે તે રાજા કે અમલદારને મેળ ન થાય, રાજા બહારના મળવા આવનાર માણસને જાણી શકે નહિ. દર્શનાવરણ કર્મ હોય ત્યાં સુધી અર્થને સામાન્યપણે પણ અવધ ન થાય. જે કર્મથી જે દર્શન અટકે તે તેનું આવરણ કહેવાય. એટલા માટે દર્શનાવરણ કર્મને વેત્રી (પાળિયા) સાથે સરખાવ્યું છે. વેત્રી એટલે દરવાન, પિળિયે. એ વચે આડે હોય ત્યાં સુધી અંદર બેઠેલા રાજા કે અમલદારને બહાર રહેલા રાહ જોતા માણસનું ભાન થતું નથી. અવધિદર્શનાવરણ રૂપી પદાર્થનું દર્શન અટકાવે છે, અને કેવળદર્શનાવરણ સર્વ દ્રવ્યોને સામાન્ય બધ અટકાવે છે. અવધિદર્શનાવરણમાં રૂપી દ્રવ્યની દ્રવ્ય ક્ષેત્ર કાળ ભાવ પ્રમાણે મર્યાદા છે અને કેવળદર્શનાવરણમાં સર્વ રૂપી અરૂપી દ્રવ્ય અને ભાવે આવી જાય છે. વિશેષના જ્ઞાનને અટકાવે, એને દેખવા પણ ન દે એ દર્શનાવરણ કર્મ સામાન્ય બંધની આડે આવે છે. દર્શનાવરણ હોય ત્યાં જ્ઞાનાવરણ તેટલા પૂરતું જરૂર હોય છે. મન પર્યાયદર્શનાવરણ કેમ નહિ?
મન:પર્યવજ્ઞાનમાં વિશેષ ધર્મોનું જ જ્ઞાન થાય છે. એમાં સામાન્ય બોધ થતો નથી. તેથી તેનું દર્શનાવરણ હાય નહિ, એટલે
મન:પર્યવદર્શનાવરણની જરૂર રહેતી નથી. - દશનના આવરણરૂપ નિદ્રાના પાંચ પ્રકાર
* પ્રાણુ ઊંઘમાં હોય ત્યારે દર્શન જરૂર અટકે છે. ઊંઘ
