________________
૧૧૪
જૈન ષ્ટિએ ક
જ્ઞાન છે, અથવા દન વસ્તુના સામાન્યને નિર્દેશ છે, જ્યારે જ્ઞાન વસ્તુના વિશેષને નિર્દેશે છે.
દનાવરણના ચાર પ્રકાર
આંખની મારફત વસ્તુનું દૃન થવુ. તેને ચક્ષુદન કહેવામાં આવે છે. આંખ સિવાયની ઇન્દ્રિયાથી ત્વચા, જીસ, નાક કે કાનથી અથવા મન દ્વારા વસ્તુનું ઇન થવું અને અચક્ષુદન કહેવામાં આવે છે. એવા પ્રકારના દર્શનનું આવરણ ` કરે તેને ચક્ષુદનાવરણ અને અચક્ષુદનાવરણ કહેવામાં આવે છે. એકેન્દ્રિય, દ્વીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય પ્રાણીને ચક્ષુદનનાં આવરણુ હાય છે જ. એને ચક્ષુ જ હોતી નથી. ચાર કે પાંચ ઇન્દ્રિયવાળા જીવાને ચક્ષુ હોવા છતાં ચતુદનાવરણ ક`ના યાગથી તેએ અંધ, રતાંવળા થાય છે. આવી રીતે જે જીવને બાકીની ઇન્દ્રિયો હાય નહિં કે મન ન હાય અથવા હોય તે બહેર મારી ગઈ હોય, તેને અચક્ષુદનાવરણ કર્યું હાય છે. આ પરાક્ષ જ્ઞાન (મતિ અને શ્રુત ના બાધ) પહેલાં થતાં સામાન્ય એધની વાત થઈ. એ પ્રમાણે અવધિજ્ઞાન થતાં પહેલાં અવધિદર્શીન અને કેવળજ્ઞાનને અંગેનું કેવળદર્શીન જે કર્મીના જોરથી અટકે તે અવધ નાવરણ અને કેવળઢશનાવરણુ કર્મ કહેવાય. મન:પર્યવજ્ઞાન તે થાય ત્યારે પ્રથમથી ક્ષયાપશમપ્રમાણે વિગતવાર વિશેષધર્મને ગ્રણ કરે છે એટલે એનું દન ન હેાઇ શકે. આ રીતે દનાવરણના ચાર
1
પ્રકાર થયા
૧. ચક્ષુદર્શનાવરણીય કર્મ (૬)
૨. અચક્ષુદર્શનાવરણીય કમ (૭)
૩. અવધિદર્શનાવરણીય કર્મી (૮) ૪. કેવળદર્શનાવરણીય કમ (૯)
દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવની મર્યાદામાં રૂપી દ્રબ્યાના સામાન્ય અવખાધ તે અવધિદર્શન અને સર્વ દ્રવ્યેાના સામાન્ય અંશના
