________________
કર્મની ઉત્તર પ્રવૃતિઓ
૧૦૯ કે સ્પષ્ટતામાં તફાવત નથી, સમય કે સ્થળને સંકોચ કે વધઘટ નથી. કેવળજ્ઞાનને તેટલા માટે એક જ પ્રકાર છે.
પ્રથમના બે પરોક્ષ જ્ઞાનમાં પ્રથમ સામાન્ય બોધ (દર્શન) થાય છે, પછી વિશેષ બોધ (જ્ઞાન) થાય છે. વ્યંજનાવગ્રહ વગેરે પદ્ધતિએ એની વાત જાણવામાં આવે છે. પ્રત્યક્ષ જ્ઞાનમાં પ્રથમ, જ્ઞાન થાય છે અને પછી દર્શન થાય છે. આ વાત બીજા દર્શનાવરણીય કર્મની વિચારણા સાથે વધારે સ્પષ્ટ થશે.
મતિજ્ઞાનના ૨૮ ભેદ, શ્રુતજ્ઞાનના ૧૪ ભેદ (અથવા ૨૦), અવધિજ્ઞાનના ૬ ભેદ, મન:પર્યવજ્ઞાનના ૨ ભેદ અને કેવળજ્ઞાનને ૧ ભેદ મળી જ્ઞાનના આ રીતે પ૧ પ્રકાર થાય છે. આ રીતે જ્ઞાનને પરિચય કર્યો. હવે જ્ઞાનાવરણીય કર્મને ઓળખવાને પ્રયત્નો કરીએ. જ્ઞાનાવરણીય કર્મ અને તેના ભેદ
આટલી જ્ઞાનની પિછાણ કર્યા પછી જ્ઞાનાવરણીય કર્મ શું છે. તેને ખ્યાલ કરી શકાશે. જ્ઞાન તે સૂર્ય છે, ઝગઝગતે દીવડો. છે, એ ચેતનને મૂળ ગુણ છે, એ પિતે ચેતન જ છે, પણ તે સ્વયંપ્રકાશ તિગુણની આડું આચ્છાદન થાય તેને “આવરણ કહેવામાં આવે છે. દવાની આડે કપડાને પડદો કર્યો હોય અને પ્રકાશ ઓછો દેખાય, એક, બે ચાર કપડાં આડાં આવી ગયાં હોય તે પ્રકાશ મંદ મંદતર મંદતમ થાય તેમ જ્ઞાનપ્રકાશ આડાં કર્મવર્ગણાનાં આવરણો – આચ્છાદને આવ્યાં હોય તેમને જ્ઞાનાવરણીય કર્મ કહેવાય છે. અથવા, આકાશમાં નિર્મળ ચંદ્ર ઊગે હોય પણ આડાં વાદળાં આવે તે ચંદ્રના પ્રકાશને એવધત ઝાખ કરે છે અને વધારે ગાઢ વાદળાં હોય તે પ્રકાશને નહિવત્ બનાવી મૂકે છે, તેમ જ્ઞાનગુણની આડાં આવરણ આવી જ્ઞાનને પ્રકાશવા દેતા નથી, એ આવરણોને જ્ઞાનાવરણીય કર્મ કહેવામાં આવે છે. જેટલાં જ્ઞાનના ભેદો – પ્રકારો ઉપર બતાવ્યા તેટલાં આવરણે હોય છે.
