________________
૧૦ર.
૧૨
જન દષ્ટિએ કર્મ શબ્દ લઈએ. દેવ, શૃંગ, ખર એ પદ કહેવાય, શબ્દ કહેવાય.. સમાસના શબ્દો બનાવટી પણ હોય. એક શબ્દ બનાવટી ન હોય. જે વસ્તુ જ ન હોય તેને જણાવનાર વાચક શબ્દ પણ ન હોય. કોઈ પણ શબ્દની વાય વસ્તુ જરૂર હોય. આકાશપુષ્પ સમાસ છે. સમાસની વાચ્ય વસ્તુ હોય કે ન પણ હોય. આવી એક સત્ પદની પ્રરૂપણ તે અનુગકૃત અને એકથી વધારે સત પદની પ્રરૂપણ તે અનુગસમાસકૃત. " (૧૩–૧૪) પ્રાભૃતપ્રાભૃતકૃત અને પ્રાભૃતપ્રાભૃતસમાસકૃત– દષ્ટિવાદ નામના અંગમાં દરેક વિષયના ઉપર લેખ હતા. આપણે પુસ્તકમાં વિભાગ પાડીએ અને વિભાગમાં પ્રકરણે પાડીએ, તે પ્રમાણે મૂળસૂત્રમાં અધ્યયન અને ઉદ્દેશ હોય છે, કષાયપાહુડ, કર્મપાહુડ વગેરે. એક વિષય જેમાં પૂરો થાય તેને પાહુડપાહુડ. (પ્રાકૃતપ્રાભૂત) કહેવાય. એવા એક પ્રાભૃતપ્રાભૂતનું જ્ઞાન તે પ્રાકૃત પ્રાભૃતકૃતજ્ઞાન અને એકથી વધારે પ્રાભૃતપ્રાભૂતનું જ્ઞાન તે પ્રાભૃતપ્રાભૂતસમાસ શ્રુતજ્ઞાન કહેવાય.
(૧૫-૧૬) પ્રાભૂતકૃત અને પ્રાણીસમાસકૃત–અનેક પ્રાભૂતપ્રાભૂત મળીને એક પ્રાકૃત થાય, જેમ ઘણા પ્રકરણે મળીને એક વિભાગ થાય. આવા પ્રાલતનું–વિભાગનું જ્ઞાન તે પ્રાભૂતકૃતજ્ઞાન સમજવું અને એકથી વધારે પ્રાભૂતનું જ્ઞાન તે પ્રાકૃતસમાસકૃતજ્ઞાન. ઉપમિતિભવપ્રપંચાના આઠ અધ્યાય હોય તે પ્રત્યેકને પ્રાકૃત કહી શકાય. અને દરેક અધ્યાયમાં ત્રીશ, પાંત્રીશ, ચાળીશ પ્રકરણ પાડયાં હોય તે પ્રાકૃતપ્રાભૂતકૃત કહેવાય. અનેક ઉદ્દેશાઓ મળીને એક અધ્યયન થાય છે, તે પ્રમાણે ' (૧૭-૧૮) વસ્તુશ્રુત અને વસ્તુસમાસકૃત–અનેક પ્રાભૂતને સરવાળે થતાં એક શ્રુતસ્કંધ થાય, એક વિષયને વિસ્તાર ખડે થઈ જાય. અનેક પ્રાભૂતને સમૂહ, અનેક અધ્યયનેને સમૂહ તે વરતુશ્રુત. આખી વસ્તુનું સમગ્ર નિરૂપણ, દા. ત. દ્રવ્યાસ્તિકાય -દ્રવ્યાનુગતર્કણ. એ પ્રમાણે એક વિષયનું પર્વનું જ્ઞાન, આખા
