Page Text
________________
૩૧0
કાર્ડ-૩ – ગાથા-૩૫-૩૬
સન્મતિપ્રકરણ જ સમયમાં દેવભવનો નાશ અને મનુષ્યભવનો ઉત્પાદ આ બન્ને એકી સાથે એકસમયમાં થાય છે. તેથી અભિન્નકાલવર્સી પણ છે. આ રીતે વિક્ષિત એક પર્યાય વિચારીએ ત્યારે ભિન્નકાલવર્તી અને પૂર્વાપર થતા બે પર્યાય સાથે વિચારીએ ત્યારે ઉત્પાદ-વિનાશ અભિન્નકાલવર્તી છે આમ ઉત્પાદ-વિનાશ-ધ્રૌવ્ય આ ત્રણે ધર્મો પરસ્પર અભિન્નકાલવતી પણ છે અને ભિન્નકાલવત પણ છે આ વાત સિદ્ધ કરી.
એવી જ રીતે “ઘટપર્યાય” લઈએ તો ઘટ બને ત્યારે ઉત્પાદ અને ઘટ ફુટે ત્યારે વિનાશ, આ ભિન્નકાલવત થયા. તથા મૃર્લિંડનો નાશ અને ઘટપર્યાયની ઉત્પત્તિ આમ બે પર્યાય સાથે વિચારીએ ત્યારે અભિન્નકાલવત છે. અહીં સુધીની આ ચર્ચા ઉત્પાદ-વ્યય અને ધ્રૌવ્ય આ ત્રણે ધર્મો પરસ્પર ભિન્નકાલ વાત છે કે અભિન્નકાલવતી છે તેના સંબંધમાં કરી. બે પ્રશ્નો પૈકી પ્રથમ પ્રશ્નના ઉત્તરની આ ચર્ચા કરીને હવે બીજા પ્રશ્નના ઉત્તરની વિચારણા કરીએ.
ટીકાનો આંશિક પાઠ ત્રયોડયુત્પાદ્ર-વિામ-સ્થિતિવમાવા: પરસ્પતોડાની , यतो न घटादेरुत्पादसमय एव विनाशः, तस्यानुत्पत्तिप्रसक्तेः । नाऽपि तद्विनाशसमये तस्यैवोत्पत्तिः , अविनाशापत्तेः । न च तत्प्रादुर्भावसमय एव तत्स्थितिः, तद्रूपेणैवावस्थितस्यानवस्थाप्रसक्तितः प्रादुर्भावायोगात् ।
___न च तद् भिन्नमेवास्तु, तत्रितयविकलस्य तस्य तथाऽनुपलब्धितोऽसत्त्वात् । न चैकस्य द्रव्यस्याभावादनेकान्ताभावप्रसक्तिः, यतोऽभिन्न-कालाश्चोत्पादादयः । न च कुशूलविनाशघटोत्पादयोर्भिनकालता, अन्यथा विनाशात् कार्योत्पत्तिः स्यात्, घटाद्युत्तरपर्यायानुत्पत्तावपि प्राक्तनपर्यायध्वंसप्रसक्तिश्च स्यात् ।
अत एव अर्थान्तरमनर्थान्तरं चोत्पादादयो द्रव्यात्, तद्वा तेभ्यस्तथेति प्रतिज्ञेयम् ।
यद्वा देशादिविप्रकृष्टा उत्पत्ति-विनाश-स्थितिस्वभावा भिन्नाभिन्नकाला अर्थान्तरानर्थान्तररूपाः द्रव्यात् = द्रव्याव्यतिरिक्तत्वादित्यर्थः । अन्यथोत्पादादीनामभावप्रसक्तेः, तेभ्यो वा द्रव्यमर्थान्तरानन्तरम् द्रव्यत्वात् ।
હવે ધર્મી (એવા દ્રવ્ય)થી આ ત્રણે ધર્મો કથંચિત્ ભિન્ન અને કથંચિત્ અભિન્ન છે.તે સમજાવીએ છીએ.
(૧) કોઈ પણ વિવક્ષિત ધર્મીદ્રવ્ય સંખ્યામાં એક છે. અને ઉત્પાદ-વિનાશ-ધ્રૌવ્ય આ ધર્મો ત્રણ હોવાથી સંખ્યામાં બહુ છે. માટે કથંચિત્ ભિન્ન છે. જેમ ધર્મી ઘટ એક, અને તેના ધર્મો ઉત્પાદાદિ બહુ.
(૨) ઘટ-પટ આદિ વિવક્ષિત દ્રવ્યને ધર્મી કહેવાય છે અને ઉત્પાદાદિને ધર્મો કહેવાય છે. આમ સંજ્ઞાથી (નામથી) ભેદ છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005361 |
| Book Title | Sanmati Prakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dhirajlal D Mehta |
| Publisher | Jain Dharm Prasaran Trust Surat |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 434 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 20 MB |