Mahamatya Vastupalnu Sahitya Mandal tatha Sanskrit Sahityama teno Falo

SR No.: 005263
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhogilal J Sandesara
Publisher: Gujarat Vidyasabha
Publication Year: 1957
Total Pages: 328
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 154

પ્રકરણ ૬ ] સંસ્કૃત સાહિત્યમાં ફાળે
[ ૧૩૧ पित्राचैरुपभुक्ता या पुत्राचैरपि भोक्ष्यते । જામજો જ તાં સન્તો ગ્રામવેરામપિ ચિમ છે (૮-૩૫) अन्धा एव धनान्धाः स्युरिति सत्यं तथा हि ये । अन्योक्तेनाध्वना गच्छन्त्यन्यहस्तावलम्बिनः ॥ (८-३७)
અને તે છેવટે નિર્ણય ઉપર આવે છે કે ધર્મ એ જ જીવનમાં એક માત્ર આધારે છે– विधौ विध्यति सक्रोधे वर्म धर्मः शरीरिणाम् ।
વરું તમારા નાથતાં જતિઃ | ( ૮-૫૬)
અરિસિંહકૃત “સુકૃતસંકીર્તન” ૧૪૭. અરિસિંહકૃત “સુકૃતસંકીર્તન” એ વસ્તુપાળનાં જીવન અને કાર્યોને વિશેનું ઐતિહાસિક મહાકાવ્ય છે. એનું નામ સૂચવે છે તેમ, વસ્તુપાળનાં સુકૃતોના ગુણગાન અર્થ તે રચાયું છે. જેમ ‘કીર્તિકૌમુદી ” વસ્તુપાળના જીવનના રાજકીય અંગ ઉપર વધારે ભાર મૂકીને એને વર્ણવે છે એમ સુકૃતસંકીર્તન” એનાં ધાર્મિક કાર્યો અને અન્ય સત્કૃત્યોને પ્રમાણ માં મહત્વ આપે છે. આ પ્રમાણે આ બે મહાકાવ્ય પરસ્પરનાં પૂરક છે. એ દષ્ટિએ જ બે સમકાલીન કવિઓએ એ બે કાવ્યની રચના કરી હોય એ સંભવિત છે.
૧૪૮, “સુકૃતસંકીર્તનમાં અગિયાર સર્ગ અને કુલ ૫૩ શ્લોક છે. પહેલા સર્ગમાં અણહિલવાડમાં પ્રથમ રાજ્ય કરનાર ચાપત્કટ અથવા ચાવડા વંશના રાજાઓની વંશાવલિ આપી છે અને એ પછી અણહિલવાડનું વર્ણન આવે છે. ચૌલુક્ય અને વાઘેલા યુગમાં ગુજરાતમાં રચાયેલાં સંખ્યાબંધ ઐતિહાસિક કાવ્યો પૈકી માત્ર “સુકૃતસંકીર્તન” અને ઉદયપ્રભસૂરિકૃત “સુકૃતકીતિકલ્લોલિની” એ બે જ એવા છે કે જે ચાવડાઓને ઉલ્લેખ કરે છે; હૈમચન્દ્ર કે જેમણે ગુજરાતને રીતસરને ઈતિહાસ “વાશ્રય” કાવ્યમાં આલેખવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે તેઓ પણ ચાવડાઓ વિશે મૌન રાખે છે. એનું કારણ કદાચ એ હાય કે વનરાજ અણહિલવાડને સ્થાપક હતો અને તેથી એ નગર આસપાસના નાનકડા પ્રદેશ ઉપર રાજ્ય કરનાર ચાવડા વંશને ગૌણુ મહત્ત્વને રાજવંશ ગણવામાં આવતો હતો. અરિસિંહ ચાવડા વંશના આઠ રાજાઓ-વનરાજ, યોગરાજ, રત્નાદિત્ય, વૈરિસિંહ, ક્ષેમરાજ, ચામુંડ, રાહડ અને ભૂભટને નિર્દેશ કર્યો છે. એમાંને પ્રત્યેક
છે. ઉત્કીર્ણ લેખમાં ચાવડાઓ વિશેને પહેલવહેલો ઉલ્લેખ કુમારપાળના સં. ૧૨૦૮ (ઈ. સ. ૧૧પર) ના વડનગના લેખમાં મળે છે. અણહિલવાડના સ્થાપક