________________
અજ્ઞાન સ્વયં દૂર કરતો નથી તો તેનું સંસારનું પરિભ્રમણ ચાલુ રહે છે. અર્થાત્ બાહ્ય નિમિત્ત મળ્યા પછી જીવ પોતાને ગુરુપણે સ્થાપિત કરે છે. એમ અપેક્ષાએ જીવે પોતાને પોતાનો ગુરુ માનવો. [૬૦]
અજ્ઞાનવશ જીવ એમ માને છે કે હું રાગાદિ વિકલ્પવાળો છું. પરંતુ હવે એમ વિચારતો થા કે હું વિકલ્પરહિત, નિસ્તરંગ, સ્થિર શુદ્ધ આત્મા છું. જે વિકલ્પો ઊઠે છે તે સ્વભાવના નથી તેથી દુઃખદાયક છે. રાગાદિ છે તેને જાણે છે પણ તે તેનો સ્વામી નથી, કે તે તારા સ્વામી નથી. આમ કરવાથી આત્મા ગુરુપણે સ્થાપિત થઈ સ્વનું કાર્ય સિદ્ધ કરી શકે છે.
તારે કંઈ દૂરસુદૂર જવાનું નથી તારે તદ્દન નિકટવર્તી તારા ઉપયોગને જ સ્વ પ્રત્યે ઝુકાવવાનો છે. ફક્ત દૃષ્ટિ પલટવાની છે. હું સુખી કે દુઃખી છું તેવા વિકલ્પ જ તને બાધક છે. તારા સ્વાશ્રયે તને સુખ જ છે.
[૬૨] આમ વર્તમાન અવસ્થાનું – પર્યાયનું દેહાદિની ભિન્નતાનું જ્ઞાન કરવું તે વિવેક જ આત્માનો ગુરુ છે. અને વર્તમાન અવસ્થાના રાગાદિ જેટલો કે દેહાદિરૂપ પોતાને માનવો તે પર્યાયદૃષ્ટિ છે. પર્યાય – વર્તમાન અવસ્થાનું જ્ઞાન સમ્યગૂજ્ઞાનનું કારણ છે.
જીવ રાગાદિને જાણવા છતાં, જાણવું તે જ્ઞાન છે તે જ્ઞાન હું છું તેમ ન માનતાં રાગાદિ હું છું તેમ માની જ્ઞાનમાં એકતા કરવાને બદલે રાગાદિમાં એકતા કરે તો તે મિથ્યાદૃષ્ટિ છે. રાગાદિ અશુભ ભાવ કે તપાદિ શુભ ભાવ ક્ષણે ક્ષણે બદલાતી અવસ્થાઓ છે. આત્મા તેટલા ભાવ જેટલો નથી. તેમ પોતાનું સામર્થ્ય લાવે તે આત્મા સ્વયં ગુરુ છે.
[૬૪] અનાદિથી જીવને આત્માનું વિસ્મરણ છે. હે જીવ કેવું આશ્ચર્ય છે કે તેને અનાદિથી આત્મસ્વરૂપ વગર ચાલ્યું છે, હવે એક વાર રાગાદિ વગર ચલાવી ને પછી તેને કેવી શાંતિનો અનુભવ થાય છે
૧૬ અમૃતધારા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
