________________
પછી શું કરવું તે આપણે શી રીતે જાણીએ ? વળી શું કરવું જોઇએ એ વિષે સ્પષ્ટ જ્ઞાન આપણને મળી શકતું નથી માટે આપણે મરછમાં આવે એમ કરીએ. “ ત્યાં સુધી જીવન ટી છે ત્યાં સુધી સુખી જીવન ગાળે, દેવું થાય તોએ ઘી ખાઓ. શરીર રાખમાં મળી જાય છે, તે પછી તે ક્યાંથી પાછું આવે ?”
- ૩, ગ્રીક જડવાદ
() ડીકીટસ ' પુરાતન ગ્રીસમાં વિજ્ઞાન તથા તત્વજ્ઞાનની વચ્ચે તફાવત છે એવું સમજવામાં આવતું જ ન હતું. સુષ્ટિનાં મૂળ તત્વ ચાર્વાકવાદની માફક જડ કે નિર્જીવ માનવામાં આવતાં હતાં. વળી ચાર્વાકવાદીઓ જે ત માનતા હતા તે જ ત અસલના ગ્રી તત્વજ્ઞાનીઓ પણ માનતા હતા, એટલે પૃથ્વી, પાણી, હવા તથા અગ્નિ. કેટલાક તત્વજ્ઞાનીઓ એ તને અને કેટલાક તે પૈકી એકને અસલ માનતા હતા. વળી કઈ વાર એમ પણ માનવામાં આવતું હતું કે અસલ વસ્તુ (અંગ્રેજીમાં જેને મેટર કહીએ છીએ તે) આ બધા કરતાં ઝીણી હોય છે, અસ્પૃશ્ય અને અદશ્ય હોય છે, તથા આ બધાં તત્તના આધાર તરીકે હોય છે. છતાં વહુ સિવાય કંઈ નથી એવું આ તત્વજ્ઞાનીઓ કહેતા ન હતા.' તેઓ એમ પણ ધારતા હતા કે જીવન તથા બુદ્ધિ જેવાં ચેતન તો પણ હોય છે, અને તે વરતુમાં ઓતપ્રોત થઈ રહેલાં છે,
ગ્રીક જડવાદની સૌથી પહેલી: વ્યવસ્થિત વિચારસરણી યુસીસ તથા ડીમેકીટસે ઈ. સ. પૂર્વે પાંચમા સકામાં પ્રસિદ્ધ કરી હતી. પરંતુ ડીઝીટસે લ્યુસીપ્પસના સિદ્ધાતિને વિશેષ વિરતાર કર્યો હત; એટલે યુસીપસ વિષે અહીં આગળ બત
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
