________________
કરવામાં અહિએ ફાળો આપે છે એ વિષે કશું જ જણાવવામાં આવ્યું ન હોય એવી વિચારસરણીને મારે જવાદી કહેજ હટકે. અકસ્માતથી ઉત્પન્ન થએલ સંચે આ દિવસ સુધી કોઈએ જોયો જ નથી. જ્યાં સંચે છે ત્યાં મન પણ છે, અને જ્યાં મન નથી ત્યાં સત્ય નથી, આ કારણથી આગલાં વ્યાખ્યાનમાં મેં સાંખ્યદર્શન તથા બીજા દર્શને પણ જડવાદી કહ્યાં છે. પરંતુ . હિંદુસ્તાનમાં પુરેપુરા જડવાદને એક જ દાખલો છે, એટલે ચાર્વાક વાદન. આ ચાર્વાકવાદ ઉપર વર્ણવેલી વિચારસરણીને મળતો આવતો જણાય છે. તે એ સમજ પર આધારભૂત છે કે આપણને ને જેટલું જ્ઞાન છે તેટલું બધું ઈદ્રિયો વડે જ પ્રાપ્ત થાય, છે. સૃષ્ટિનાં મૂળ તત્વ ચાર દર્શાવવામાં આવ્યાં છે, એટલે પૃથ્વી, હવા, અગ્નિ અને પાણી. આ તો વિશ્વનાં મૂળ તો છે, તેઓ અનાદિ છે, અને તેમાંથી સધળું ઉદ્દભવ્યું છે. માણસના શરીરમાં
જ્યારે આ તો એકઠાં મળે છે ત્યારે તેમાંથી બુદ્ધિ ઉપજે છે. તેઓ નાશ પામે છે ત્યારે વિચારશક્તિ પણ નાશ પામે છે. શરીર વિના કેઈ આત્મા છે જ નહિ. જગતનાં વિવિધ પ્રકારનાં દશ્યો આપોઆપ રશૂળ વસ્તુના સ્વરૂપમાંથી જ ઉપસ્થિત થાય છે. કુદરતાતીત હોય એવું કશું જ નથીઃ ઈશ્વર નથી, ભાવિ નથી, બીજી દુનિયા નથી, મેક્ષ નથી, ભલાંબૂડાં કૃત્યેને બદલે પણ નથી, આબાદી તે સ્વર્ગ છે અને વિપત્તિ તે નર્ક છે. વેદ રચનારા મૂર્ખ હતા, અને ધર્મ તે માત્ર નિબુદ્ધ માણસોના પિટ ભરવાના એક સાધનરૂપ છે. માણસના જીવનને મુખ્યાર્થ સુખભેગ. કર એ છે. -
હિંદમાંના ચાર્વાક લેકે વિષે વાંચીએ છીએ ત્યારે એપિઆયુરસના અનુયાયીઓ યાદ આવે છે. ઉપનિષના અજાણ્યા લેખકેએ એક ઉચ્ચ પ્રકારના ક૯૫નાવાદ રચી કાઢયો હતો, તે કેટલીક
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
