________________
એશિયાનું કલંક પણ ચમકી ઉઠયા. ચીનની રાજવ્યવસ્થામાં મહત્ત્વનું આસન મેળવવા રશિઅન રીંછ ઘુરકી રહ્યું હતું. અને જર્મનીની હાલત તે કાન્સ ને રશિયાની વચ્ચે, સુડી વચ્ચેની સોપારી જેવી હતી. આવી પ્રચંડ સત્તાને પજે કેરીઆના શિર ઉપર છાયા કરી રહ્યો હતો એટલે જાપાન થરથરીને આઘે જ બેસી રહ્યું.
રશિઆ–જાપાનના એ નવા કરારનામા અનુસાર ફરીવાર સ્વાધીન બનેલા કેરીઆને પિતાની તૈયારી કરી લેવાની એક અનન્ય તક મળી ગઈ. સુલ્તાનની પદવી ધારણ કરીને સિંહાસન પર બેઠેલા રાજાને જે ઉંડી અક્કલ હોત તો એનો દેશ ઉગરી જાત. બેશક, એણે પરદેશથી સલાહકારે બેલાવ્યા અને રાજમાં કેટલાક સુધારા દાખલ કર્યા. રેલ્વે વિસ્તારવાનું શરૂ કર્યું, નિશાળે અને સ્પીતાલ પ્રસરતી થઈ, શહેરસુધરાઈના પ્રબંધ થયા, પિોલીસખાતું વી ઢબ પર રચાવા લાગ્યું, લશ્કરમાં પણ નવાં તત્વો દાખલ થયાં, અને શ્રીમંતિની પુત્રો અમેરિકા જઈને અભ્યાસ પણ કરવા લાગ્યા.
પરદેશમાં ભણી ગણીને તૈયાર થએલે એક સાચો દેશભક્ત ડે. ફિલીપ જોઈન, કે જે એક વખતના ગુન્હા બદલ અમેરિકામાં દેશવટો ભોગવટો હતો, એને પણ આદરમાનથી બેલાવી રાજાએ પિતાની પ્રીવી કાઉન્સીલના સલાહકાર નીમ્યો.
પરંતુ આ નવીન ભાવનાઓથી ભરેલા યુવાન અધિકારી મંડળ ઉપર રાજાજીને દારૂણ વહેમ આવવા લાગે. એણે જોયું કે નવા પ્રધાને ને મંત્રીઓ તે રાજાની સત્તા કમી કરી શાસનની અંદર પ્રજાને અંકુશ પેદા કરવા માગે છે. એણે જોયું કે ખજાના પર નીમાએ એક દાને અંગ્રેજ મી. બ્રાઉન તે પાઈએ પાઈને હિસાબ માંગે છે અને ઉડાઉ ખર્ચ કરવાની રાજાને મના કરે છે. દાખલા તરીકે પિતાની સદ્દગત મહારાણીના સ્મરણ રૂપે રાજાજીને એક આલશાન મહેલ બાંધવાની ઇચ્છા થઈ. તેના જવાબમાં આ નિડર ખજાનચીએ કહ્યું કે “એ નહિ બને. હેતર છે કે એ પુનિત
સ્થાન સુધી લકસુખને ખાતર સુંદર સડકે બંધાવો.” એ મુજબ સુંદર સડક બંધાઈ અને સ્મરણ–મહેલના નકશા અભરાઈએ પડયા રહ્યા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com