________________
[૫૪]
ઐતિહાસિક પૂર્વજોની અજાણ્યા એવા કેટલાક આંગ્લ લેખકેના સંગ્રહિત કરેલા ઉતારાએ ઉપરથી જરા પણ બુદ્ધિ વાપર્યા સિવાય, મનમાન્યું ચિત્રણ કરવા મંડી જાય છે અને એ રીતે ઈતિહાસને હાનિ પહોંચાડે છે એટલું જ નહીં પણ જનતામાં ખેટે ભ્રમ પેદા કરે છે. ઐતિહાસિક બાબતમાં આ જાતની ઉતાવળ કરવી કે મનમાન્યા અનુમાન દોરી આગળ વધવું એ બીલકુલ વ્યાજબી નથી. એવા આચરણથી તે ઊગતી પ્રજાના માનસ પેટે માર્ગે વળે. છે અને જે ઈતિહાસ એમાં સાહસિકતા અને શોર્યતાના પ્રાણ વાયુ પૂરનાર તરીકે હાયભૂત બનનાર હોય છે તે કેવળ શંકાના વમળ અને વિસંવાદ પ્રગટાવે છે. યૂકાવિહાર પાછળની જનવાયકા જોઈએ છે ત્યારે વાત તદ્દન નાની જણાય છે. મહારાજા કુમારપાળે પિતાના રાજ્યમાં નાના કે મોટા કેઈપણ જીવને ઘાત ન થાય એ પ્રબંધ કરી અહિંસાને વિજયધ્વજ ફરકાવ્યા હતા. વાતાવરણ એટલી હદે અહિંસામય બનાવ્યું હતું કે કે વ્યક્તિ જીવ-વધ તે હેતી કરી શકતી પણ સગાબાજી રમતા સાગઠી “મારી” એ શબ્દપ્રયોગ પણ ભૂલી ગઈ હતી. જે સમયમાં આ રિથતિ પ્રવર્તતી હતી તે સમયમાં એક વણિકે ઈરાદાપૂર્વક એક જૂને મારી નાંખી અને ઉપરથી અહિંસા જેવા ઉમદા તત્વની ઠેકડી કરી! એક રાજા આ જાતના વર્તનને મૂકપણે ચલાવી લે તે જે વાતાવરણ તૈયાર કર્યું હતું એ જોતજોતામાં નાશ પામી જાય અને કાનૂનપાલન પ્રતિ જનતાનું હેજે દુર્લક્ષ્ય થાય એટલે દાખલે બેસાડવા સારૂ ફરીથી કે એવું કામ કરવાની હામ ન ભીડે એવી છાપ પાડવા માટે એ વણિકને એક વિહાર બંધાવવાની આજ્ઞા કરી. વિહાર જોતાં જ પેલી વાત સ્મૃતિમાં તાજી થાય અને રસવૃત્તિઓ થતાં આચરણ પર સહેજે અંકુશ મુકાય, આવા શુદ્ધ હેતુથી થએલ કાર્ય પર એક મરાઠી પત્રે કાગને વાઘ બનાવી મૂક! સમજુ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
