Page Text
________________
(૭૬૨ )
આઠ યોગદષ્ટિનો સામાન્ય સાર ગોમયઅગ્નિકણ, કાષ્ઠઅગ્નિકણ, દીપક, રત્ન, તારા, સૂર્ય અને ચંદ્રના પ્રકાશ સાથે,-અનુક્રમે સરખાવી શકાય છે. આ આઠ દષ્ટિમાં યમ, નિયમ, આસન, પ્રાણાયામ, પ્રત્યાહાર, ધારણા, ધ્યાન અને સમાધિ એ યોગના આઠ અંગની અનુક્રમે એકેક એમ પ્રાપ્તિ હોય છે ખેદ, ઉદ્વેગ, લેપ, ઉત્થાન, ભ્રાંતિ, અન્યમુદ્, રુન્ અને આસંગ એ આઠ પ્રકારના ચિત્ત-આશય દેષને ત્યાગ થતાં અનુક્રમે આ આઠ દૃષ્ટિ સાંપડે છે, અને અદ્વેષ, જિજ્ઞાસા, શુશ્રષા, શ્રવણ, બેધ, મીમાંસા, પ્રતિપત્તિ અને પ્રવૃત્તિ એ આઠ ગુણમાંથી એકેક અનુક્રમે આ આઠ દષ્ટિમાં આવિર્ભાવ પામે છે–પ્રગટે છે. (સ્પષ્ટ સમજવા માટે જુઓ આ સાથે જોડેલું કેપ્ટક.)
અત્રે “દષ્ટિ’ શબ્દનો અર્થ સશાસશ્રદ્ધાથી યુક્ત, સદાગમની આજ્ઞાને અનુકૂલ એવો બેધ છે; અને તેના ફળરૂપે અસતુપ્રવૃત્તિપદ અટકે છે, ને સતપ્રવૃત્તિપદ પ્રગટે છે.
આ આઠ યોગદષ્ટિમાં મિત્રા આદિ પહેલી ચાર સુધી મિથ્યાત્વ હોય છે, પાંચમી સ્થિરા દષ્ટિથી સમ્યક્ત્વનો પ્રારંભ થાય છે. મિત્રો આદિ ચારમાં મિથ્યાત્વ હોવા છતાં તેને સદ્દષ્ટિમાં ગણી, તેનું કારણ એ છે કે તે સમ્યફવના કારણરૂપ થાય છે. જેમ શુદ્ધ સાકરની બનાવટમાં શેરડી-રસ-કાવો વગેરે અવસ્થાઓ આવશ્યક છે, તેમ શુદ્ધ આત્માની નિષ્પત્તિમાં– સિદ્ધિમાં મિત્રા વગેરે અવસ્થાઓ-આત્મદશાએ અવશ્ય ઉપયોગી હોય છે. મિત્રા આદિ દષ્ટિ શેરડી જેવી છે, કારણ કે તેમાંથી સંવેગરૂપ માધુર્યની-મીઠાશની નિષ્પત્તિ થાય છે.
આ આઠ દૃષ્ટિમાં મિત્રો આદિ પહેલી ચાર દષ્ટિ પ્રતિપાતી પાછી પડનારી કે. અપ્રતિકાતી–પાછી ન પડનારી હોય, એમ વિકલ્પરૂપ ભજના છે, પણ છેલ્લી ચાર સ્થિરા * આદિ દષ્ટિ તે અપ્રતિપાતી જ હોય–આવ્યા પછી પાછી પડે જ નહિ, અને તેથી તેમાં નરકાદિ અપાય (હાનિ-બાધા) પણ હાય નહિં. અને આવી અપ્રતિપાતી–પાછી નહિં પડતી દૃષ્ટિ સાંપડ્યા પછી, મુક્તિનગર પ્રત્યેનું પ્રયાણ-ગમન અખંડ અભંગ પણે ચાલ્યા કરે. વચ્ચમાં કદાચ કર્મને ભેગ બાકી હોય તે ઉત્તમ દેવ-મનુષ્યના અલ્પ ભવ કરવારૂપ રાતવાસો કરે પડે તે ભલે, પણ છેવટે તે મુક્તિપુરે પહોંચે જ, “સ્વરૂપ સ્વદેશે” જાય જ.
કેક યોગદષ્ટિ | માંગ | દોષત્યાગ | ગુણપ્રાપ્તિ બધઉપમા | વિશેષતા ૧ મિત્રા
અદ્વેષ તૃણુઅગ્નિકણ મિથ્યાત ૨. તારા નિયમ
જિજ્ઞાસા ગોમય અનિકણ ૩. બલા આસન
શુશ્રષા કાઇઅગ્નિકણ ૪. દીપ્રા પ્રાણાયામ ઉત્થાન
શ્રવણ
દીપપ્રભા ૫. સ્થિર પ્રત્યાહાર ભ્રાંતિ બધા રત્નપ્રભા
સમકત ૬. કાંતા ધારણું
અન્યમુદ્દ ભીમસા તારાપ્રભા ૭. પ્રભા ધ્યાન મ્ (રાગ) | પ્રતિપત્તિ સૂર્યપ્રભા ૮, પરા સમાધિ અસંગ | પ્રવૃત્તિ ચંદ્રપ્રભા
એમ.
s
| SR No. | 034352 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 02 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri |
| Author | Bhagvandas Mehta |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 2018 |
| Total Pages | 456 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 70 MB |