Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 277

બહાદષ્ટિ : અક્ષપ, મનડું કિહિ ન બને”
(૨૧૧) ગયા કરે તે ક્ષેપ. જેમ શાલિને ઉખેડી ઉખેડીને બીજે વાવવાથી તેનું ફળ હેતું નથી, તેમ ઉખડી ઉખડીને અન્યત્ર દોડતા-ઝવાં નાંખતા ચિત્તથી થતી ક્રિયાનું શુદ્ધ ફળ હોતું નથી. (જુઓ પૃ. ૮૫).
આવી ચિત્તની ડામાડોળ અવસ્થા તે ક્ષેપ છે. આ ક્ષેપ દોષને અહીં ત્યાગ થતાં અક્ષેપ હોય છે. આ વિક્ષેપ વિનાનું એવું * અવિક્ષિપ્ત મન તે જ આત્માનું તત્ત્વ છે, વિક્ષિપ્ત મન તે આત્માની બ્રાંતિ છે. એમ જાણીને આ દષ્ટિવાળ યોગી પુરુષ જેમ બને તેમ મનને અવિક્ષેપ રાખે છે, વિક્ષેપ પામવા દેતું નથી. તે પ્રતિક્રમણ કરતે હોય કે સામાયિક કરતે હોય, તે પ્રભુભક્તિ કરતો હોય કે સદ્દગુરુવંદન કરતે હોય, પણ તેનું મન બીજે આડુંઅવળું જતું નથી, ડામાડોળ થઈ પર વસ્તુમાં ગમન કરતું નથી. સામાયિક કરતાં ઢંઢવાડે ગયેલા શેઠની જેવું તે નથી કરતે –
એક ગૃહસ્થ હતા. તે સામાયિકમાં બેઠેલા. દરમ્યાન વિચારચક્રે ચડી જઈ, ચામડાના વેપારી અમુક ચમારને ત્યાં જવું છે ને એની સાથે આમ આમ વાત કરવી છે એવી તે મનમાં ઘડભાંજ કરવા લાગ્યા ! ને તેમ બડબડવા પણ માંડ્યા ! તે છોકરાની વિચક્ષણ વહુએ સાંભળ્યું. તેવામાં કેઈ આવ્યું ને પૂછ્યું કે શેઠ ઘરમાં છે કે ? વહુએ પાધરે જવાબ આપ્યો-ઘરમાં નથી, ઢેઢવાડે ગયા છે ! પછી સામાયિક પૂરી થયે, શેઠે વહુને પૂછયું-હું તે ઘરમાં હતું, છતાં તું બેટું કેમ બેલી ? ડાહી વહુએ જવાબ આપેસસરાજી! આપનું શરીર ઘરમાં હતું ને સામાયિકમાં બેઠું હતું, પણ આપનું મન શું ઢેડવાડે હેતું ગયું? તે સાંભળી શેઠને પોતાની ભૂલનું ભાન આવ્યું ને પિતાના ચિત્તની ચંચલતા માટે પશ્ચાત્તાપ થયો.
આ મુમુક્ષુ પુરુષ જેમ બને તેમ પરભાવમાંથી મનને પાછું વાળે છે, કારણ કે તેને અવિદ્યાભ્યાસના સંસ્કાર દૂર થઈ રહ્યા છે, ને જ્ઞાનસંસ્કાર પ્રાપ્ત થઈ રહ્યા છે. એટલે રાગ-દ્વેષ–મેહાદિ ભાવે તેને ઝાઝો ફેભ પમાડી શકતા નથી, તીવ્ર કષાયે તેની ચિત્તભૂમિને ખૂંદી નાંખી ખળભળાટ મચાવતા નથી; વિષયેનું આકર્ષણ તેના મનને ડામાડેળ કરતું નથી માન-અપમાન, સુખ-દુ:ખ, હર્ષ-શેક વગેરે દ્વન્દ્રો તેના ચિત્તને વિક્ષેપ ઉપજાવતા નથી, અર્થકથા, કામકથા કે કઈ પણ પ્રકારની વિકથા તેના ચિત્તને આકર્ષતી નથી.
*" अविक्षिप्तं मनस्तत्त्वं विक्षिप्तं भ्रान्तिरात्मनः ।
धारयेत्तदविक्षिप्तं विक्षिप्तं नाश्रयेत्ततः ॥ अविद्याभ्याससंस्कारैरवशं क्षिप्यते मनः । तदेव ज्ञानसंस्कारैः स्वतस्तत्त्वेऽवतिष्ठते ।। अपमानादयस्तस्य विक्षेपो यस्य चेतसः । નામના ા ચહ્ય વેતનઃ ” શ્રી પૂજ્યપાદસ્વામીજીકૃત સમાધિશતક

Translation AI Generated

**Bahadashti:** "Akshep, mandu kihi na bane"
(211) What is gone is gone. Just as there is no fruit from sowing seeds that are repeatedly uprooted and replanted, similarly, there is no pure fruit from actions performed with a mind that is constantly distracted and running around. (See page 85).
This state of a wavering mind is called *kshep*. When this *kshep* fault is abandoned, it is called *akshep*. This unwavering mind, free from distractions, is the essence of the soul; a distracted mind is the delusion of the soul. Knowing this, the yogi, with this vision, keeps his mind unwavering as much as possible, not allowing it to become distracted. Whether he is performing *pratikraman* or *samayik*, whether he is engaged in devotion to the Lord or paying homage to the true Guru, his mind does not wander elsewhere, it does not become distracted and go towards other things. He does not act like the merchant who went to the market while performing *samayik* -
There was a householder. He was sitting in *samayik*. In the meantime, his mind wandered, and he started thinking about going to a certain leather merchant, a *chamar*, and talking to him about this and that! And he even started muttering to himself! His clever daughter-in-law heard this. Someone came and asked if the merchant was at home. The daughter-in-law replied, "He is not at home, he has gone to the market!" After the *samayik* was over, the merchant asked his daughter-in-law, "I was at home, why did you say I was not?" The wise daughter-in-law replied, "Father-in-law! Your body was at home and you were sitting in *samayik*, but where did your mind go, to the market?" Hearing this, the merchant realized his mistake and felt remorse for the fickleness of his mind.
This seeker, as much as possible, draws his mind back from external influences, because the impressions of ignorance are being removed from him, and he is acquiring the impressions of knowledge. Therefore, passions, aversions, and attachments cannot greatly affect him, intense passions do not disturb his mental state and create turmoil; the attraction of objects does not make his mind waver; honor and dishonor, pleasure and pain, joy and sorrow, etc., do not cause distractions in his mind; stories, love stories, or any kind of gossip do not attract his mind.
*"Avikshiptam manastattvam viksiptam bhrantiratmanah |
Dharayet tadaviksiptam viksiptam nasrayet tatah || Avidyabhyasasamskaarair avasam kshipyate manah | Tadeva jnanasamskaaraaih svatas tattve'vatiṣṭhate || Apamaanadayastasyavikṣepo yasya cetasah | Naama na ca hyavetanaḥ" - Shri Pujyapada Swami's Samadhi Shatak