________________
યોગશાસ્ત્ર સૂક્ત - રત્ન - મંજૂષા
१/४० कफमूत्रमलप्रायं, निर्जन्तुजगतीतले ।
यत्नाद् यदुत्सृजेत् साधुः, सोत्सर्गसमितिर्भवेत् ॥३२॥
સાધુ કફ, મૂત્ર, મળ વગેરેને જીવ રહિત ધરતી પર ઉપયોગપૂર્વક પરઠવે, તે ઉત્સર્ગ (પારિષ્ઠાપનિકા) સમિતિ છે.
– ત્રણ ગુતિ – १/४१ विमुक्तकल्पनाजालं, समत्वे सुप्रतिष्ठितम् ।
માત્મા = મનઃ તજો, મનો[તિરુવીદતા રૂ રૂા.
કલ્પનાઓની જંજાળથી રહિત, સમતામાં સ્થિર, આત્મામાં જ મગ્ન એવું મન, એ જ જ્ઞાનીઓએ મનોગુતિ કહી છે. १/४२ संज्ञादिपरिहारेण, यन्मौनस्यावलम्बनम् ।
वाग्वृत्तेः संवृत्तिा या, सा वाग्गुप्तिरिहोच्यते ॥३४॥
ઈશારાદિના પણ ત્યાગપૂર્વક જે મૌન રાખવું અથવા (ચૌદમા ગુણસ્થાને) વાણીનો સર્વથા જે નિરોધ, તે વચનગુપ્તિ કહેવાય છે. १/४३ उपसर्गप्रसङ्गेऽपि, कायोत्सर्गजुषो मुनेः ।
स्थिरीभावः शरीरस्य, कायगुप्तिर्निगद्यते ॥३५॥
ઉપસર્ગ થાય ત્યારે પણ કાયોત્સર્ગમાં રહેલ મુનિના શરીરની સ્થિરતાને કાયગુપ્તિ કહેવાય છે.
