________________ [ 18 ]. : : ઘરની લક્ષ્મી. બંગાળ-માતાના દૂધ જેવા નીરમાં તારાબાઈને દેહ મળી ગયે. નવાબના રાજમહેલમાં અસંખ્ય દીપકેને ઉદ્યોત ઝળહળતે હત : કેઈએ પણ તારાબાઈના આત્મગને અખંડ દીપક ન ભા. શરણાઈઓએ દીપત્સવીનાં ગીત ગાયાં. કેઈએ તારાબાઈની યશગાથા ન ઉચ્ચારી. વચનથી બંધાયેલી લક્ષ્મી શેઠ હીરાલાલ અને મોતીલાલને ત્યાં રાહ જોતી, શેઠની બંદિવાન બની. ચંચળ ગણાતી લક્ષ્મીને પણ તારાબાઈ જેવી ગૃહલક્ષ્મીના બલિદાનને લીધે અચળ બની શેઠ-કુટુંબમાં રહેવું પડયું. થોડા જ સમયમાં શેઠનાં ઘરબાર, અસાધારણ ધન-ધાન્ય–સુવર્ણ–તીવડે ઉભરાઈ નીકળ્યા. નવાબે પતે " જગશેઠ” ની પદવી આપી, પોતાની પડખે બેસાર્યા. સારા ય દેશમાં જગશેઠને યશવજ પરરી રહ્યો. પ્લાસીના યુદ્ધ પછી જગશેઠની બંદીવાન બનેલી લક્ષ્મીએ છેવટે થાકીને વિદાય લીધી. તારાબાઈની વિસ્મૃતિ થતી ગઈ તેમ લક્ષ્મીદેવીના વચનબંધ પણ શિથિલ થતાં ચાલ્યાં. તારાબાઈએ ભાગીરથીના જળમાં નિજ દેહ મેળવ્યું તેમ જગતશેઠને મહેલ પણ, જતે દિવસે એ જળપ્રવાહમાં મળી ગયે. જગતશેઠની સત્તા, વૈભવ એ સર્વ સ્વપ્નવત્ બની ગયું ! રહી ગઈ એક સ્મૃતિઃ તારાબાઈ જેવી એક ગૃહલક્ષ્મીના આત્મભેગે એક નિર્ધન, નિઃસહાય કુટુંબને સર્વશ્રેષ્ઠ સ્થાને સ્થાપ્યું. જગતશેઠને ઈતિહાસ પણ સંસાર કદાચ ભૂલી જશે પણ તારાબાઈની સ્મૃતિ તે યુગ-યુગના અંધકાર વચ્ચે પણ, પિલા દીવાળીના ક્ષીણ દીપકની જેમ ચમકશે.
