________________ મહિર વધતે ચાલે છે. જેને રાજા વેપારી એની પ્રજા ભિખારી એ સર્વવિદિત અનુભવ–વાણું છે. વ્યાપારમાં રાજકીય હસ્તક્ષેપનાં દુ પરિણામ આપણી સમક્ષ એના તદ્દન વરવા સ્વરૂપમાં પ્રત્યક્ષ થવા માંડ્યાં છે. ધર્મસત્તા પરની તરાપ એ સરવાળે વ્યક્તિ-સ્વાતંત્ર્ય ઉપરની તરાપ છે, જે - બંધારણીય ખાતરને ઉઘાડે ભંગ કરે છે. પરંતુ ક્રમશઃ નિઃસત્ત્વ, સ્વકેન્દ્રિત અને ગુલામ મને દશાવાળી થતી જતી પ્રજા, સ્વત્વસભર ન બને ત્યાં સુધી આ પ્રાણપીડિત પરિસ્થિતિને ખુમારીભેર વિરોધ કરી શકવા સમર્થ નથી. આ સંજોગોમાં કેવળ ધર્મસત્તા અને ત્યાગી સાધુસમય જ એક પ્રબળ આલમ્બન અને આશાકિરણ છે. સ્વાભાવિક રીતે જ પ્રસ્તુત ગ્રંથના સમીક્ષકશ્રીએ આ અવાજ નિભક રીતે ઉઠાવ્યો છે, એને ઉપાડી લે એ જ એક શ્રેયમાર્ગ અને તરણપાય છે. વર્તમાનયુગમાં રાજસત્તા દ્વારા નહિ, ધર્મસત્તા દ્વારા જ સરસ કાન્તિ અથત સાચી ઉન્નતિ આવી શકે એમ છે એ નિવિવાદ સત્યને સમીક્ષકશ્રીએ અર્થઘન તર્ક દ્વારા સિદ્ધ કરી આપ્યું છે. અહીં, પ્રશ્નોને કેવળ અછડતે ઉલ્લેખ જ નથી કરાયે, પણ એને વ્યવહારુ ઉકેલ અને દૂરગામી પરંતુ સ્થિર માર્ગ પણ ચીંધે છે. આમ, સવશલ વાચન પૂરું પાડવા ઉપરાંત સહુદય પાઠકના દિલમાં જેશ ભરે, સમસ્યાઓના નિરાકરણને માર્ગ ચીંધે એવું
