________________ ; 112 : ભારતનાં પ્રસિદ્ધ જૈન તીર્થ : નગર રાજધાનીનું શહેર થયું છે. તેમજ હિંદી સરકાર આવતાં, સ્ટેટે ચાલ્યા જતાં આ વિભાગ સાબરકાંઠા જિલ્લામાં ગણાય છે. ઈડર શહેર પ્રાચીન છે. મહારાજા સંપ્રતિના કાળનું જિનમંદિર અહિં હતું એ ઐતિહાસિક ઉલ્લેખ આવે છે. શ્રાવકનાં ઘરો અહિં સારી સંખ્યામાં છે. ગામમાં પાંચ દેરાસરે છે. ધર્મશાળાઓ, ઉપાશ્રયે તથા પાંજરાપોળ પણ અહિં છે. ગઢ ઉપર શ્રી શાંતિનાથ ભગવાનનું દેરાસર બાવન જિનાલયનું છે. દેરાસર પ્રાચીન તથા ભવ્ય છે. પૂ. સ્વ. આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ વિજયકમલસૂરીશ્વરજી મહારાજશ્રીના સદુપદેશથી દેરાસરને જીર્ણોધ્ધાર થએલે છે. દેરાસર વિશાલ તથા યાત્રાએ આવનારનાં ચિત ઠારે તેવું રમણીય છે. ક્રિયાઉધ્ધારક આ૦ દેવ શ્રી આનંદવિમલસૂત્ર રિજી મ. વિ. સં. ૧૫૪૭માં આ શહેરમાં જન્મ પામ્યા હતા. પૂe વિજયદેવસૂરિજી મ. ને જન્મ 1656 માં અહિં થયેલે. તેઓની જન્મભૂમિ ઈડર ગણાય છે. ઈડરનું પ્રાચીન નામ ઇલાદુગ” કહેવાય છે. ઈડરના રાજાઓ સીદીયા ગણાય છે. ઈડરના ધર્મસ્થાનને વહિવટ ત્યાંને જે સંધ શેઠ આણંદજી મંગલજની પેઢીના નામથી કરે છે. અહિં પ્રાચીન હસ્તલિખિત જ્ઞાનભંડાર છે. તેમ જ ઉપાશ્રયે પણ છે. જેના 80 લગભગ ઘર છે. અહિં ઈડર નરેશ નારાયણની સભામાં પૂ. શ્રી શાંતિચંદ્ર ઉપાધ્યાયે દિગંબર ભટ્ટારકવાદી ભૂષણને શાસ્ત્રમાં પરાજય આપેલ. ગઢ ઉપર પ્રથમ સંપ્રતિ મહારાજાએ દેરાસર બંધાવેલું, બાદ પરમહંત કુમારપાળે આ સ્થળે નવું મંદિર બંધાવેલ, તે રાયપાલ વિહાર તરીકે ઓળખાતું. બાદ ગોવિંદ શ્રેષ્ટિએ તેને ઉધ્ધાર કરી, પૂર આ મ.
