________________ બાહ્ય ક્રિયાની જરૂર નથી. કષાયના અભાવના કારણે પોતાના જ સ્વભાવથી શુદ્ધિ થઈ ગઈ. * સાધન બે પ્રકારના સમ્યકદર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર રૂપ સાધન પર આરૂઢ થયેલ મુનિ કઈ રીતે આરાધના કરે? સાધન દ્રવ્ય અને ભાવ એમ બે પ્રકારે છે. દ્રવ્ય સાધન ઓઘો, મુહપત્તિ, દંડાસન, ઉપધિ વિ. ભાવ સાધન ક્ષયોપશમ ભાવ-જે આત્મામાં પ્રગટ થાય છે. જ્ઞાન-દર્શન અને ચારિત્ર એનું સાધન છે. માત્ર દ્રવ્ય સાધનથી સાધના કરવાની નથી. મતિજ્ઞાન-શ્રુતજ્ઞાન એ ભાવ સાધન છે. જો ભાવ સાધન ન ભળે તો દ્રવ્ય સાધન નકામા. દ્રવ્ય સાધન–ભાવ સાધન ભેગા થાય તો મુનિની સિધ્ધિ થાય. એ બંનેથી સમતાના સ્વભાવમાં સિદ્ધિ મેળવવાની. મતિજ્ઞાન-શ્રુતજ્ઞાનથી ફૂલાય જવું નહિ. 50 ગાથા થઈ, જ્ઞાન ચડી ગયું એવો ભાવ થાય તો એ નકામું. મમતા–અહંકાર બંને નકામા, યોગ પર આરૂઢ થયેલો મુનિ 14 પૂર્વ ભણે તો પણ આ તો કેવળજ્ઞાનનો માત્ર અંશ છે એવું લાગે. આવડી ગયું એમ ન લાગે.ચારિત્રએ તલવારની ધાર છે. શાસનના મહાપ્રભાવક બનાવી પછી કર્મસત્તા કયાં ફેંકી દેશે એ ખબર નથી. મતિજ્ઞાન આત્મલક્ષી ન હોય તો મતિ અજ્ઞાન છે. આપણે સાધનને સાધના માની એ મોટામાં મોટો વાંધો છે. અહંકાર છે ત્યાં મોહરાજા પ્રવેશી જાય. એમાંથી બચવા માટે, ક્યાંય ફસાય નહિ માટે વાત મૂકી છે. આત્માના ગુણ રૂપે પ્રગટ થયેલા સમ્યક દર્શન– જ્ઞાન–ચારિત્ર એ કેવળજ્ઞાન ન આવે ત્યાં સુધી સાધન છે. સાધનને સાધ્ય માની ન લેવાય. શ્રેણિ પર ચડેલો આત્મા પણ સાવધાન બને તો ન પડે. શુક્લ ધ્યાન પર ચઢવા માટે જ્ઞાનસાર-૨ // 146
