________________ પર (પુદ્ગલ)માંથી સહજ હટે ત્યારે જ બને. ૧ર ભાવના જડ વસ્તુ પ્રત્યે ચિત્તના આકર્ષણથી ચિત્તને હટાવવા માટે છે. મૈત્યાદિ ચાર ભાવના જીવ દ્રવ્ય પ્રત્યે દ્વેષ કરતાં અટકાવે છે. પોતાની વ્યક્તિ જ જ્યારે આપણા પ્રત્યે પ્રતિકૂળ બને છે ત્યારે વૈરાગ્ય આવે છે. જીવ પ્રત્યે વૈરાગ્ય ન હોવો જોઈએ. તેના પ્રત્યે તો પ્રેમ જ લાવવાનો છે. તેના માટે જ મૈત્યાદિ જ ભાવના છે. તેનાથી સમતાનો પરિણામ લાવવાનો છે. જીવતરફથી ઉપસર્ગને પરિષહ આવે તો ચિત્ત તરત ચલાયમાન થઈ જાય. રાત્રે ૧ાા–રવાગે ઊઠી ગયા. નિરવ શાંતિ હોય તે કાઉસ્સગ્ન કરવા બેઠા ને કૂતરાનો, જોર જોરથી ભસવાનો અવાજ આવે તો શું થાય? ટ્વેષ ભાવ આવે ને? આ કેમ ભસે છે? એવો વિકલ્પ પણ ન આવવો જોઈએ. આપણે સામાયિકમાં = સમતામાં છીએ. દરેક જીવ પોતપોતાના સ્વભાવ પ્રમાણે વર્તે છે. આપણો અધિકાર આપણા સ્વભાવ પ્રમાણે વર્તવાનો છે. સર્વવિરતિમા–પૌષધમાં કે સામાયિકમાં આપણે આપણા સમતા સ્વભાવને પ્રગટ કરવા અર્થાત્ સમતામય બનવાની પ્રતિજ્ઞા ધારણ કરી છે, હવે કોઈપણ વિકલ્પ કરી ન શકાય. જગતના જીવો અજ્ઞાનતા-કષાય વિષયને વશ વિવિધ વર્તન ચેષ્ટા કરે તો તેમાં આશ્ચર્ય શા માટે પામવું જોઈએ? વિચિત્રતા જોઈને વિકલ્પો શા માટે કરવાના? આપણે પોતાના સ્વભાવમાં સમતામાં જ રહેવાનું છે. જગત પોતાની સમજણ પ્રમાણે વર્તી રહ્યું છે, તેમ આપણે પણ આત્માના સ્વભાવમાં રહેવાની સમજણ કેળવવી જોઈએ. જ્યારે મન વિકલ્પમાં ચડે ત્યારે વિચારવાનું મેં ભગવાન પાસે પ્રતિજ્ઞા લીધી છે કે હું મારા સ્વભાવમાં રહીશ પછી કોઈ કંઈ કરે એમાં મારે શું? આપણે અનાદિકાળથી પરમાં છીએ ત્યારે હસતા –ખીલતાં હોઈશું. સાધના કાળમાં સાધના શું કરવાની તેના ઉપયોગમાં નથી. ઉપયોગ જ આખો ગાયબ થઈ ગયો છે. માટે બધી જ સાધના ગાયબ થઈ જાય છે. આપણે ભગવાનને વચન આપીને ભંગ કરીએ છીએ. જેમ જેમ આત્મામાં જ્ઞાનસાર-૨ // 118
