________________ પાલનની સમાજ જીવન પર પડેલા પ્રભાવની ઉપેક્ષા થઈ શકે તેમ નથી. પરંતુ તેની પ્રેરણાથી સર્જકોએ વૈવિધ્યપૂર્ણ સાહિત્યનું સર્જન કર્યું છે. પશ્ચિમના સાહિત્ય પર પ્રસ્તી ધર્મ અને બાઈબલની વિચારધારાનો પ્રભાવ મોટા પ્રમાણમાં છે. તે જ પ્રમાણે ભારતીય સાહિત્ય જે વિવિધ ભાષામાં સર્જાયું છે તેના પાયામાં હિંદુ જૈન અને બૌદ્ધ ધર્મનો ગણનાપાત્ર ફાળો છે. વ્યક્તિમાં રહેલી વીરપૂજાની ભાવના અંગે માત્ર પરાક્રમ કરનાર વ્યક્તિ વીર છે એવા મર્યાદિત અર્થમાં વિચારવાનું નથી પણ દયા-દાન-ધર્મ-જ્ઞાન-યુધ્ધ-દેશ-કલા વગેરે કોઈ એક કે વિશેષ ક્ષેત્રોમાં ગણનાપાત્ર કાર્ય કરીને પોતાની સર્જક પ્રતિભાને કર્તવ્યપરાયણ, વફાદારી જેવા ગુણોથી જીવન ચરિતાર્થ કરી બતાવ્યું હોય તે બધાજ વીરપૂજાના અર્થમાં સ્થાન પામેલા છે. વ્યક્તિમાં રહેલી Hero Worship વીરપૂજાની ભાવના Heroic Literature દ્વારા પરિપૂર્ણ થયેલી છે. ધર્મ સાહિત્યમાં આવી ભાવના ધર્મ ગ્રંથો અને તેમાં સ્થાન પામેલા તીર્થકરો, આદર્શ મુનિ ભગવંતો, ન્યાય નીતિ પરાયણ શ્રેષ્ઠિઓ, વ્રતધારી શ્રાવકો, રાષ્ટ્ર અને ધર્મ પ્રત્યે સમર્પણની ભાવનાથી જીવન સમર્પણ કરનાર નરવીરો વગેરેનો આધાર લઈને વિપુલ પ્રમાણમાં જૈન સાહિત્યનું સર્જન થયું છે. આ પ્રકારનું ધાર્મિક સાહિત્ય ધર્મવીર અને તેના પ્રત્યેની ભક્તિ ને કૃતજ્ઞતાની ભાવનાને વ્યક્ત કરીને સર્જાયું છે. પ્રાચીન અને મધ્યકાલીન સાહિત્યમાં ધર્મ, સમાજ અને રાજ્યની નીતિ-રીતિ-વિચારધારાના પાલન-પોષણનું માર્ગદર્શન આપતી વિવિધ સ્વરૂપની સાહિત્ય કૃતિઓ ઉપલબ્ધ છે જેમાં Human values માનવ મૂલ્યોનો સાંસ્કૃતિક વારસો છે તેનું જતન કરવામાં આવ્યું છે. તેના દ્વારા વ્યક્તિની સાહિત્ય કલાને પોષણ મળે છે. મધ્યકાલીન સાહિત્ય ભલે ધર્મમાંથી પ્રેરણા પામીને સર્જાયું હોય પણ તેના પાયામાં રહેલા 334
